MĘCZEŃSTWO ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ, 1497-1498

Rycina Albrechta Dürera, przedstawiająca scenę męczeństwa św. Katarzyny - legendarnej dziewicy z Aleksandrii, która za stałość w wierze chrześcijańskiej została skazana na śmierć i mimo, że w cudowny sposób uniknęła rozdarcia na kole, została później ścięta - jest ilustracją literackiej wersji jej żywota, znanej powszechnie ze Złotej Legendy Jacopa da Voragine. Powstała w latach 1497-1498, we wczesnej fazie twórczości artysty i jest jedną z pier-wszych rycin, przez niego sygnowanych. Dürer, który był już wówczas mistrzem drzeworytu, współpracował prawdopodobnie z doświadczonymi rytownikami - rzemieślnikami, którzy pomagali mu przy przenoszeniu rysunku na duży, drewniany klocek.

Drzeworyt z Męczeństwem św. Katarzyny, należący do zespołu kompozycji o dużych formatach, jest niezmiernie rzadki. W kolekcjach publicznych znajduje się stosunkowo niewiele egzemplarzy; rycina rzadko pojawia się też na aukcjach antykwarycznych. W zbiorach polskich znajduje się tylko jedna odbitka, przechowywana w kolekcji Biblioteki Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie1.

Być może to sam Dürer ograniczył liczbę odbitek ze względu na słabość drewna. Przypuszczenie takie potwierdzać mogą "poprawki" rysunku, zauważalne powyżej głowy Świętej, które naniesione są na oryginalny klocek (znajdujący się w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku)2.

Na odwrocie prezentowanego egzemplarza drzeworytu znajdują się ołówkowe zapisy i dwie pieczątki dawnych ko-lekcji, pozwalające prześledzić jego historię. Wynika z nich, że drzeworyt należał do wiedeńskich zbiorów Abrahama G.Gersona, wybitnego kolekcjonera rycin z XVI i XVII w., który posiadał nie tylko duży zespół drzeworytów i mie-dziorytów Dürera, ale też miedzioryty Lucasa van Leyden czy akwaforty Rembrandta van Rijn. W roku 1923 drze-woryt został sprzedany na aukcji w domu Ignaza Schwarza w Wiedniu (19-23 marca 1923)3.

Obiekt nosi ślady dawnych ingerencji konserwatorskich: ubytki u góry po prawej i lewej stronie oraz przy dolnym marginesie zostały uzupełnione masą papierową i wyretuszowane. Prawdopodobnie pierwsze zabiegi konserwator-skie wykonano jeszcze w XIX wieku, pieczęcie kolekcji umieszczone są bowiem na uzupełnieniach.

W handlu antykwarycznym w Polsce, rycina Dürera ze Scenę męczeństwa św.Katarzyny pojawia się po raz pier-wszy. Natomiast za granicą, ostatnimi czasy rycina ta oferowana była kilkakrotnie (Christie`s, Londyn, 1996; Swann Galleries, Nowy Jork, 1998; Neumeister, Monachium, 2000). (opracował dr Waldemar Deluga)

Przypisy:
1 M.Bóbr, K.Krużel, Katalog rycin Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Wrocław 1987, nr 476.
2 P.Jean Richard, Graveurs allemenads du XVe siecle dans la Collection Edmond de Rothschild, Paris 1992,
s. 118, nr 80, il.
3 F. Lugt, Les marques de collections de dessins & d`estampes. Suplement, La Haye 1956, nr 1156a).

Podstawowa bibliografia:
- A.Bartsch, Le Peintre - Graveur, Vol.1-21, Vienne 1803-1821, nr kat. 120;
- J.Meder, Dürer - Katalog. Kupferstiche - Radierungen - Holzschnitte, Wien 1932, s. 197, nr kat. 236.

Albrecht Dürer, malarz, rytownik, teoretyk sztuki, poety, najwybitniejszy artysta renesansu w sztuce środkowoeuro-pejskiej. Uczeń Michaela Wolgemuta. W 1480 podróżował po Alzacji i i Szwajcari; był w Colmarze, Bazylei, Stras-burgu. W latach 1494-95 i 1505-06 przebywał w północnych Włoszech, głownie w Wenecji. Stale mieszkał w No-rymberdze, gdzie prowadził warsztat malarski i graficzny, zatrudniając wielu uczni i czeladników. Jego najwybitniej-sze dzieła graficzne to cykle drzeworytów Apokalipsa (1497-98), Wielka i Mała Pasja, Życie Marii oraz miedzioryty Rycerz, Śmierć i diabeł (1513), Święty Hieronim (1514) i Melancholia (1514). W malarstwie jest nowatorem próbu-jącym godzić tradycje sztuki północnej z tradycjami szkoły włoskiej (Święto Różańcowe, 1506; Adoracja Trójcy Świętej, 1911; Czterej Apostołowie, 1526).