KRAJOBRAZ SPOD KRAKOWA, 1873

Krajobraz spod Krakowa jest wysokiej klasy dziełem Władysława Aleksandra Maleckiego, jednego z najwybitniejszych pejzażystów polskich 2. poł. XIX w., obrazem powstałym w najszczęśliwszym, "monachijskim" okresie jego twórczości.
Artysta wprowadził tu różne, często przez siebie stosowane, rozwiązania kompozycyjne i formalne, m.in. wydłużony format, podkreślające głębię przestrzenną przesunięcie elementów wertykalnych na jedną stronę kompozycji, rozległość panoramicznie ujętego pejzażu z obniżoną linią horyzontu i rozbudowaną partią zasnutego obłokami nieba, naturalność ujęcia, nikły, jakby "zatopiony" w krajobrazie sztafaż, ciepłe, rozproszone światło zacierające kontrasty i natężenie barw czy wreszcie wrażliwie oddany łagodny nastrój spokojnego letniego dnia.
Władysław Malecki, uczeń Christiana Breslauera w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (1852-1856), kształcił się następnie (1867-1868) w Monachium, w prywatnej pracowni wybitnego pejzażysty Eduarda Schleicha st., nazywanego "ojcem Stimmungu" i uważanego za twórcę szkoły krajobrazu, propagatora szerokich, panoramicznych ujęć pejzażu (zalecany kąt 150o) malowanego na płótnach o wydłużonym, "ręcznikowym" formacie. Odnosił sukcesy na wystawach europejskich, m.in. w Monachium, Wiedniu, Berlinie i w Londynie, gdzie w 1874 zdobył złoty, a w 1877 srebrny medal. Po powrocie na stałe do kraju w roku 1880 opuściło go jednak powodzenie; zapomniany i schorowany artysta żył w niedostatku, i zmarł - dosłownie - z głodu. Jego, pozostała w pracowni, spuścizna została rozprzedana na licytacji w 1901 roku (kilkaset obrazów i rysunków).

Krajobraz spod Krakowa pochodzi z czasów drugiego pobytu Maleckiego w Monachium (1870-1880), a więc z okresu jego największego powodzenia na polu i rynku sztuki. W tych latach artysta przyjeżdżał także na krótkie pobyty do kraju, m.in. w 1872 i zapewne w 1873 był w Krakowie, a plonem tej bytności było kilka obrazów przedstawiających krakowskie i podkrakowskie motywy.
Jak wskazuje data umieszczona przy sygnaturze, obraz powstał w roku 1873. W tym samym roku artysta namalował jeszcze kilka innych obrazów związanych z Krakowem i ważnych dla jego twórczości - przede wszystkim znakomity, prezentowany na wystawach w Monachium, Wiedniu, Warszawie Zamek królewski w Krakowie (MNW) oraz - pokazywane w Wiedniu i w Londynie, nieodnalezione dotąd płótno, Przedmieście Krakowa.
Nasz obraz można natomiast hipotetycznie połączyć z dziełem wystawionym w roku 1873 w krakowskim Towarzystwie Sztuk Pięknych. Artysta pokazał wówczas dwie prace: Widok z pod Krakowa i Krajobraz
z pod Krakowa po zachodzie słońca, a pierwsza z nich może być tożsama właśnie z omawianym obrazem. Jego temat i tytuł znajduje potwierdzenie w - znanym z reprodukcji w "Kłosach" - rysunku Z pod Krakowa (! pisownia oryginalna), przedstawiającym dokładnie ten sam pejzaż z zagrodami przy wiejskiej drodze. Rysunek ten - o niewiadomym dziś miejscu przechowywania - traktować można jako pierwszy szkic kompozycji, szkic wykonany być może bezpośrednio w plenerze i będący podstawą do malowanej następnie finalnej kompozycji olejnej. Drobne różnice dotyczą odmiennego opracowania partii zieleni, liczby postaci sztafażu i - dodanego w obrazie - studziennego żurawia na dalszym planie.
Widać, że ów swojski, podkrakowski motyw szczególniej zajął artystę, skoro w tym samym 1873 r. powrócił doń jeszcze w Drodze wiejskiej (MSŁ), obrazie z - nieco przetworzonym - widokiem na chaty i żuraw studzienny z dalszego planu naszej kompozycji.