"Przyjaźń", 1954 r.

POCHODZENIE:
- Pałac Kultury i Nauki, Warszawa
- kolekcja prywatna, Polska
WYSTAWIANY:
- Słońce i inne gwiazdy: Abakanowicz, Kantor, Kobro, Opałka, Stażewski, Strzemiński, Szapocznikow, Witkacy, Wojtkiewicz, Wróblewski, Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa 2000 (fotografia)
- Alina Szapocznikow. 1926-1973, Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa 1998 (fotografia)
- Przegląd rzeźby polskiej 1944-1974 w XXX-lecie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Biuro Wystaw Artystycznych, Lublin 1974
LITERATURA:
- Marek Beylin, Ferwor. Życie Aliny Szapocznikow, Karakter, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Kraków-Warszawa 2015, s. 108-110.
- Waldemar Baraniewski, Obrazy pozytywnego człowieka. Rzeźba, architektura, socrealizm, [w:] Figury retoryczne. Warszawska rzeźba architektoniczna 1918-1970, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2015, s. 149.
- Waldemar Baraniewski, Pałac w Warszawie, Fundacja Raster, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Warszawa 2014, s. 63.
- Agata Jakubowska, Portret wielokrotny dzieła Aliny Szapocznikow, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008, s. 52- 72.
- Jola Gola, Szapocznikow wobec władzy, [w:] Sztuka i władza, red. Dariusz Konstantynow et. al., Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2011, s. 227-231.
- Jola Gola, Katalog rzeźb Aliny Szapocznikow, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2001, s. 66.
- Katarzyna Bielas, Dorota Jarecka, Była tu jakaś Przyjaźń?, "Gazeta Wyborcza", 31.01-1.02 1998, s. 24-25.
- Jola Gola, W poszukiwaniu Aliny Szapocznikow, "Art & Business", 1997 nr 11
- Henryk Urbanowicz, Rzeźba Aliny Szapocznikow, "Panorama" 1973
- Andrzej Kossakowski, Alina Szapocznikow, "Ty i ja" 1961 nr 6, s. 4
- "Przegląd Kulturalny" 1955 nr 16, s. 1 (il.)
- "Przegląd Kulturalny" 1955 nr 4, s. 7

Wybitna artystka Alina Szapocznikow kojarzona jest przede wszystkim z rzeźbami ciała - sensualnymi i erotycznymi. Jej dzieła były jednak znacznie bardziej różnorodne. Oryginalny „Portret wielokrotny” jej autorstwa dobrze symbolizuje tę sytuację: była twórczynią o wielu twarzach, która w swojej sztuce nie ograniczała się wyłącznie do zainteresowania nagim ciałem jako źródłem form. Wykonała ona również kilka rzeźb socrealistycznych, spośród których „Pomnik Przyjaźni Polsko-Radzieckiej” wyróżnia się interesującą „biografią”.
Przez wiele lat po śmierci artystki jej twórczość socrealistyczna była marginalizowana jako niegodna wspominania. Dopiero na początku obecnego stulecia zaczęto poświęcać jej więcej uwagi wraz ze zmieniającym się stosunkiem wobec socrealizmu, który zaczęto postrzegać jako zjawisko historyczne. Zauważono wówczas wkład wielu utalentowanych artystów i artystek w tworzenie owej „socjalistycznej” sztuki. Uważa się, że Szapocznikow jako młoda, ambitna rzeźbiarka czuła potrzebę stawania do kolejnych konkursów artystycznych, by sprawdzić swoje umiejętności oraz zdobyć uznanie - niezależnie od tego, jakich tematów owe konkursy miały dotyczyć. Możliwość realizowania zleceń państwowych miała być jednym z czynników, które skłoniły ją w do przeprowadzki z Paryża do Warszawy, choć nie mniej istotne były również przyczyny polityczne - oficjalny nakaz powrotu. Ponadto komunistyczne ideały sprawiedliwości społecznej były artystce bliskie w owym czasie. Dlatego też w 1953 przygotowała model pomnika Józefa Stalina, który planowano ustawić w centrum Warszawy, przed Pałacem Kultury i Nauki. Ostatecznie jednak pomnika nie wykonano.
W tym samym roku Szapocznikow wzięła udział w konkursie na Pomnik Przyjaźni Polsko-Radzieckiej przeznaczony do spektakularnego wnętrza Pałacu Kultury i Nauki. Należy pamiętać, że pałac miał stać się centralną budowlą poświadczającą„przyjaźń narodów” polskiego i rosyjskiego. Jego budowę i dekorację wykonywał zespół radzieckich architektów i artystów pod kierunkiem Lwa Rudniewa. Udział strony polskiej w tych pracach był kontrolowany przez najwyższe władze Polski Ludowej. Decyzje o charakterze dekoracji rzeźbiarskiej, którą mieli wykonać polscy artyści i artystki zapadały w Komitecie Centralnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w obecności między innymi Bolesława Bieruta i Józefa Cyrankiewicza. Świadczy to o wadze, jaką przykładano do budowy pałacu oraz jego dekoracji. Gdy Szapocznikow przygotowywała rzeźbę na konkurs, pałac był jeszcze w budowie, a ukończony został w 1955. Ostateczna wersja rzeźby alegorycznie wyobrażającej przyjaźń polsko-radziecką powstała w roku 1954 i została ustawiona w reprezentacyjnym hallu pałacu, w centrum stolicy kraju - niejako w sercu największego polskiego pomnika socrealizmu.
Rzeźba to alegoria przyjaźni przedstawiająca dwóch mężczyzn trzymających sztandar, złączonych braterskim uściskiem. Koncepcja pomnika zmieniała się w czasie. Pierwszy model, który znany jest z fotografii, przedstawiał dwóch mężczyzn ze sztandarem skierowanym niemal poziomo, prostopadle do linii ich ciał. Ostateczna wersja rzeźby ukazuje mężczyzn ze sztandarem opartym o podłoże i skierowanym ku górze. Wiadomo, że tworząc studia do swojej figury, artystka korzystała z pomocy żołnierzy radzieckich, którzy byli jej modelami, prawdopodobnie dla zwiększenia autentyczności ujęcia. W ostatecznej, zrealizowanej wersji pomnika mężczyzna po prawej stronie, trzymający drzewiec sztandaru reprezentuje stronę radziecką - wyróżnia go znak gwiazdy na pasie munduru.
Według niepotwierdzonej informacji to nie Szapocznikow wygrała konkurs na rzeźbę a Magdalena Więcek, lecz to właśnie model Szapocznikow miał zostać skierowany do realizacji dzięki sugestii strony radzieckiej (por. Jola Gola, Katalog rzeźb Aliny Szapocznikow, Kraków 2001, s. 66). Sam udział rzeźbiarki w konkursie na pomnik przeznaczony do tak ważnego dla polityki kulturalnej PRL gmachu oraz wybór jej modelu do realizacji świadczą o ówczesnym uznaniu dla niespełna trzydziestoletniej artystki. Ponadto rzeźbiarce przyznano, między innymi właśnie za tę pracę, oficjalną nagrodę. W 1955 „Przegląd Kulturalny” informował o przyznaniu „nagród państwowych za osiągnięcia w dziedzinie literatury i sztuki”. Jak podała gazeta, Szapocznikow otrzymała wyróżnienie za wykonanie trzech rzeźb, spośród których jedną był „Pomnik Przyjaźni Polsko-Radzieckiej” („Przegląd Kulturalny” 1955, nr 30, s. 2).
Rzeźba prezentowana była w Pałacu Kultury i Nauki do 1992, kiedy na fali działań dekomunizacyjnych postanowiono o jej usunięciu z budynku. Została wówczas uznana za niepotrzebną i niegodną zachowania. Podczas demontażu pomnik autorstwa Szapocznikow został rozczłonkowany w celu łatwiejszego wyniesienia z budynku - figury pozbawiono rąk oraz sztandaru. W kolejnych latach elementy odłączone od korpusu bezpowrotnie zaginęły. Przeznaczona do likwidacji rzeźba została jednak zachowana w prywatnej kolekcji. Praca Szapocznikow pozostaje zatem zarówno zabytkiem socrealizmu, stworzonym przez uznaną artystkę, jak również znakiem charakterystycznego dla pierwszych lat po 1989 stosunku społeczeństwa polskiego wobec dziedzictwa artystycznego czasów stalinizmu.

Alina Szapocznikow urodziła się 16 maja 1926 r. w Kaliszu. Pochodziła z rodziny żydowskich lekarzy. W czasie wojny przebywała w getcie w Pabianicach, a potem kolejno więziona była w niemieckich obozach koncentracyjnych: Auschwitz-Birkenau, Bergen-Belsen i Theresienstadt. Po wyzwoleniu, mimo iż jej matka wróciła do Łodzi, Szapocznikow zdecydowała się zamieszkać w Pradze. Podjęła tam artystyczną praktykę w pracowni rzeźbiarza Otokara Velimskiego, a następnie rozpoczęła studia w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej. Dzięki stypendium Szapocznikow cztery lata studiowała w paryskiej École nationale supérieure des beaux-arts. Ciężka choroba zmusiła ją jednak do przerwania nauki. W 1951 r. artystka wróciła do Polski i na stałe osiadła w Warszawie, gdzie posiadała pracownię. Początkowo wykonywała rzeźby w obowiązującym socrealistycznym stylu, były to głównie projekty i realizacje pomnikowe. Po tzw. odwilży w połowie lat 50. mogła wreszcie pokazać to, co ją fascynowało: formę i tworzywo. Powstają wtedy rzeźby wyznaczające kolejne etapy w twórczości artystki. Figury kobiet: Pierwsza miłość, Trudny wiek; organiczne formy: Pnąca, Bellissima; rozpięte na stalowych rusztowaniach masy materii, które zdają się drwić z prawa grawitacji: Maria Magdalena, Błazen. W 1963 roku wyjechała z kraju i na stałe zamieszkała w Paryżu. W pracowni w Malakoff eksperymentowała z nowymi materiałami: poliestrem czy poliuretanem. Tworzyła głownie kompozycje przestrzenne z wykorzystaniem odlewów własnego ciała, jak i osób jej bliskich. Pod koniec życia niektóre z jej projektów miały charakter konceptualny. Zmarła dziesięć lat później, w sanatorium Praz-Coutant w Passy, po długich zmaganiach z chorobą nowotworową. Za decydujące dla odczytywania sztuki Szapocznikow uznać można eksponowanie napięć i kontrastów istniejących pomiędzy pięknem - brzydotą, radością - smutkiem, wewnętrzną energią - rozpadem, witalnością - niedomaganiami ciała. Ten punkt wyjścia wynika z patrzenia na jej dzieła przez pryzmat biografii, która uległa swego rodzaju procesowi mitologizacji. Na podstawie tekstów pisanych z perspektywy wspomnień wyłonił się spójny obraz Szapocznikow - pełnej życia, ciężko doświadczonej przez los, wcześnie zmarłej pięknej kobiety. Jej pogoda ducha, uroda, energia widoczna w sposobie bycia i tworzenia, w zestawieniu z ciężkimi doświadczeniami: pobytem w getcie i obozach koncentracyjnych, przebytą gruźlicą, niemożliwością urodzenia dziecka i chorobą nowotworową, wydają się rzucać cień na całą jej spuściznę artystyczną oraz stanowić jeden z głównych kluczy interpretacyjnych.

PODATKI I OPŁATY:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 18%.
- Do kwoty wylicytowanej doliczona zostanie opłata z tytułu "droit de suite". Dla ceny wylicytowanej o równowartości do 50 000 EUR stawka opłaty wynosi 5%. Opłata ustalana jest przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP w dniu poprzedzającym dzień aukcji.