Wisła i Wawel, 1878 r.

Grupa figuralna Wisła i Wawel wybitnego rzeźbiarza związanego z Krakowem - Antoniego Kurzawy. Wyobraża ona personifikację prastarej siedziby królów polskich - zamku wawelskiego jako brodatego starca w zbroi rycerskiej i koronie królewskiej na skroniach. Wawel siedzi z mocno pochyloną głową i rękami wspartymi na olbrzymim mieczu. Obok niego przytulająca się do ramienia monarchy, spoglądająca w dal młoda dziewczyna symbolizująca rzekę Wisłę. Do stworzenia tej bardzo cenionej przez Wyspiańskiego rzeźby, której odlew miał we własnej pracowni, zainspirował Kurzawę być może dziewiętnastowieczny wiersz krakowskiego poety - Edmunda Wasilewskiego: "Na skalistym brzegu stary zamek siedzi. Siwą głowę schylił, z myślami się biedzi". Kompozycja wykonana w 1878 po powrocie twórcy z Paryża była artystycznym echem dyskusji oraz inicjatyw zmierzających do przywrócenia Wawelowi dawnego charakteru pomnika historii Polski. W roku 1880 sejm galicyjski wyśle do cesarza w Wiedniu delegację z petycją, aby zamek wawelski (przekształcony po 1846 w koszary wojskowe) " do dawnej świetności przywrócić, uznać go za swą siedzibę i w czasach pobytu w Galicji zamieszkiwać go raczył". Praca cechująca się ekspresyjną formą swobodnie i malarsko przedstawionych postaci wpisuje się w ciąg udanych dzieł alegorycznych Kurzawy. Artysta, odznaczający się wybitnym talentem kompozycyjnym, kształcił się przed 1863 u Parysa Filippiego, potem w kierunku rzeźby u Henryka Kossakowskiego w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie (1863-1869), następnie w wiedeńskiej Akademii w szkole rzeźby Franza Bauera oraz w latach 1876-1877 w Paryżu w pracowni Henriego Chapu. Zasłynął jako twórca wielu dzieł oryginalnych, pełnych siły wyrazu, umiejętnie komponowanych, o tematyce historycznej, portretowej, baśniowo-ludowej, alegorycznej i religijnej. Mimo sporów krytyki na temat oceny jego prac, rzeźbiarz znalazł uznanie u Witkiewicza, Wyspiańskiego, Dunikowskiego i Przybyszewskiego. Życie młodego Kurzawy zainspirowało Bolesława Prusa do napisania noweli "Antek". (Muzeum Narodowe we Wrocławiu)

W latach 1863-1869 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych u Parysa Filippi oraz u Franza Bauera w Wiedniu. W początkach lat siedemdziesiątych przebywał we Lwowie, gdzie wspólnie z Julianem Markowskim wykonywał nagrobki na Cmentarzu Łyczakowskim, m.in. zachowane pomniki nagrobne Marii Pietraszewskiej, Stanisława i Pauliny Paparów oraz Stanisława Juliusza Zborowskiego. W latach 1876 - 77 kształcił się w Paryżu pod kierunkiem Henri Chapu. Po powrocie z Francji mieszkał i tworzył w Krakowie, a od około 1880 roku w Warszawie, wykonując przy tym wiele zamówień na prowincji. Najbardziej znanym dziełem Kurzawy jest grupa rzeźbiarska "Mickiewicz budzący geniusza poezji", której pierwowzór postał w 1889 roku. W tymże roku artysta nadesłał tę pracę na doroczny konkurs Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Pewny zwycięstwa, załamał się po ogłoszeniu werdyktu jury przyznającego mu dopiero III nagrodę i w styczniu 1890 dokonał desperackiego czynu - wtargnął na wystawę i roztrzaskał własne dzieło. Fakt ten odbił się głośnym echem i komentowany był szeroko w ówczesnej prasie. Z czasem stał się symbolem tragicznych losów niedocenionych artystów. Na dramacie życia Kurzawy, (który zmarł w przytułku dla ubogich) osnutych jest wiele wątków literatury Młodej Polski, m.in. nowela Henryka Sienkiewicza Lux in tenebris lucet. W swej twórczości artysta podejmował także tematy inspirowane folklorem (m.in. statuetki przedstawiające tańce polskie (Krakowiak, Mazur, Oberek i Polonez) oraz światem baśni. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie zachowały się dzieła artysty o tematyce historycznej - cztery płaskorzeźby przedstawiające sceny z wojen napoleońskich.