Smok wawelski, bozzetto

"Ziejąca ogniem rzeźba Smoka Wawelskiego na stałe wpisała się na w pejzaż Krakowa, stając się z czasem symbolem miasta. Na wawelskim wzgórzu stanęła w 1972 roku, nie każdy zna jednak historię poprzedzającą umieszczenie rzeźby pod Wawalem, którą tak opisał Jerzy Madeyski: "(...) Prawdziwy styl jest widzialną formą osobowości i indywidualności. Tak zatem, w sferze pojęciowej, indywidualny styl Chromego wyznacza dążenie do piękna i dobra, czego konsekwencją jest emanująca z jego sztuki wszelkich rozmiarów i równie rozmaitej tematyki życzliwość tak wszechogarniająca, że aż wykluczająca niekiedy potępienie zła, bo `tout comprendre c`est tout pardonner` - zrozumieć wszystko, znaczy wszystko wybaczyć. Klimat tej sztuki można by określić niezbyt precyzyjnym terminem pogody i zrozumienia świata, jego mechanizmów i ludzkiej natury przede wszystkim. W sferze formy ów światopogląd wręcz eksploduje w rzeźbie monumentalnej, obojętne czy będzie nią "Wawelski smok", czy monument o podniosłych znaczeniach. W każdym bowiem przypadku owa rzeźba komponowana jest na zasadzie pięcia się ku górze lub nawet organicznego jakby wzrostu postrzępionych kształtów. Niegroźny, choć zionący ogniem z zębatej paszczy smok stoi na tylnych, najbardziej - chciałoby się powiedzieć - tylnych łapach, gdyż monstrum Chromego ma ich na wzór owadów wiele par, skutkiem czego zmienia się w coś na kształt ażurowej i smukłej piramidy lub jakiejś sympatycznej, bo ożywionej podwawelskiej wieżyczki Eiffla. Acz może to zabrzmieć dziwnie - smok znalazł się pod Wawelem i przed swą jamą całkiem przypadkowo i przypadkiem też zionie ogniem. Według bowiem zamysłu autora miał bluzgać wodą, gdyż został zaprojektowany jako fontanna dla krakowskiego Kazimierza, dla którego to celu Magistrat ogłosił konkurs, na którym Chromy zdobył hurtem trzy pierwsze nagrody. Jednak ówczesny prezydent miasta, Jerzy Skolicki, postanowił smoka postawić pod Wawelem, bo - istotnie - z Kazimierzem smok słabo się kojarzy, jako że nie z dziewic niewinnych, którymi smok zwykł się odżywiać, owo miasto słynęło. Tu jednak stawił niespodziewany opór ówczesny dyrektor Zamku, czyli Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu, profesor Jerzy Szablowski, argumentując, że licznie odwiedzające Wawel dzieci będą pamiętały tylko smoka, który w ich oczach przyćmi splendor monarszych pokoi. Na takie dictum Chromy ripostował, że to bardzo dobrze, bo - pamiętając smoka - powrócą jako dorośli i wtedy zachwycą się sztuką dawniejszych wieków. Chyba że im ktoś powie, że zarówno w średniowieczu, jak renesansie i później nawet w smoczej jamie mieściła się szynkownia z zamtuzem, czyli domkiem publicznym na dodatek, której to kwestii nikt jednak nie podniósł. Niemniej Chromy postanowił zmienić koncepcję: otóż na nadrzecznych skałach przed jamą chciał postawić przednie łapy, tak jakby smok już się całym swym tułowiem w rzece pogrążył, a daleko, ze środka Wisły, miał sterczeć jego ogromny, zionący ogniem łeb. I rzeczywiście byłby to pomnik na miarę naszego smoka, przed którym Spielbergowskie pokraki musiałyby schylić czoła. Niestety. Ten dla odmiany pomysł storpedował Skolicki, dowodząc, że Wisła niesie kożuch śmieci i przeróżnych paskudztw, wśród których na plan pierwszy wysuwają się - o zgrozo - zużyte prezerwatywy. A wawelski smok z prezerwatywą na głowie - to już zbyt wiele jak na wytrzymałość skołatanego ojca miasta. Na takie dictum nawet Chromy nie znalazł kontrargumentu. Tak więc smok stanął na suchym lądzie na wysokim postumencie, choć i tak - zdaniem Chromego - o półtora metra za niski. Bo... W przeciwieństwie do tulących się do ziemi, a właściwie zieleni zwierzątek plenerowej menażerii Chromego jego pomniki bądź - szerzej - w ogóle dzieła przeznaczone do miejskich pejzaży są zbudowane na wyraźnie zaznaczonych pionach lub skierowanych ku górze łukach (...)".
(Jerzy Madeyski, Bronisław Chromy, [red.] Jerzy Madeyski, Kraków 2008, s. 71-72)

Rzeźbiarz, medalier, rysownik, malarz, profesor ASP w Krakowie. Od 1994 roku członek Polskiej Akademii Umiejętności, uczeń Xawerego Dunikowskiego. Po ukończeniu Liceum Sztuk Pięknych rozpoczął studia na krakowskiej ASP. Dyplom uzyskał w 1956 roku. Tworzy urzekające, kameralne rzeźby łącząc w jedną, fantastyczną formę brąz i kamień. Jego inspiracją jest zawsze natura ze swoją niezwykłą pomysłowością kształtów i kolorów. Jest również autorem licznych realizacji monumentalnych, pomników: Pieta Oświęcimska (1963), rzeźba Smoka Wawelskiego (1969), Pomnik Piwnicy pod Baranami (2000).