WIDOK KOŚCIÓŁKA Z OKOLIC MURNAU, 1910

Za opinią dr Doroty Folga-Januszewskiej
Wlatach pomiędzy 1908 a 1914 niemal wszystkie miesiące letnie, Gabriele Münter i Wassily Kandinsky spędzali w Bawarii, w pobliżu malowniczego jeziora Staffelsee. Okres ten znany w twórczości obojga artystów jako tzw. "okres Murnau", wszedł do europejskiej historii sztuki znakomitymi studiami pejzażowymi i widokami, które transponowane malarsko stały się wprowadzeniem do malarstwa abstrakcyjnego. Münter przez całe życie malowała wymiennie na płótnie lub twardej tekturze, bądź na kartonie klejonym następnie na usztywnionym podłożu. Przedstawiona do oceny kompozycja wykazuje wielką zbieżność podłoża i wymiarów z innymi jej pracami z tego czasu, szczególnie widoczną w zestawieniu z kompozycją Gelbes Haus mit Apfelbaum, 1910 (42 x 49,5, nie sygnowany). [por. kat wyst: Neuere Kunst aus warttembergische Privatbesitz, Stuttgart, 1973, poz. 163]. Bardzo charakterystyczny jest też sposób malowania i dobór barw. Sześć tonacji zieleni użytych w Widoku kościółka (jasnożółto-zielona, wiosennie zielona, zielono-oliwkowa, zieleń liściasta, ciemna zieleń i ziemia zielona) sąsiadujących z czernią, brązem, a także błękitem, występuje także w wielu innych obrazach z tego czasu. Niemal tą samą paletę barwną zieleni w zestawieniu z kontrastującą bielą cynkowa odnajdujemy w martwej naturze Bukiet z dębowymi liśćmi z 1910, olej na płótnie 65 x 60, sygn., publikowany w: [Gabriele Münter 1877-1962,... op. cit. s. 268, a także: po raz pierwszy publikowany w 1913: Kunstsalon Dietzel, Nr 26, München] Wiele podobieństw wykazuje także sposób kładzenia farby krótkimi maźnięciami pędzla ok. centymetrowej szerokości. Niezwykle charakterystyczną dla malarki cechą było kładzenie w obrazach o zielono-brązowej tonacji jednej lub dwóch plam barwnych w tonie ciemnej czerwieni. W przedstawionej kompozycji plama taka występuje w prawej, górnej części na prawo od wieży kościółka. Na podstawie analizy porównawczej z innymi, przedstawionymi obrazami Münter z 1910, do których zachowana jest dokumentacja, można Widok kościółka datować z dużym prawdopodobieństwem na drugą połową (koniec sierpnia) 1910. Wnikliwsze jednak przyjrzenie się warstwie malarskiej, oraz ślady odprysków i przemalowań, z drugiej zaś strony zestawienie tego obrazu z trzema innymi zachowanymi obrazami, także powstałymi w Murnau, ale w latach trzydziestych XX w., skłania do opinii, że obraz został częściowo przemalowany w 1931. Zgodnie z relacją własną artystki i świadków: [por.: Gabriele Münter über sich selbst, "Das Kunstwerk" 2, 1948, s. 25 oraz: Der Malerin Münter zum 75. Geburstag am 19. Februar 1952. 23 Stimmen zu ihrer Würdigung, Gebusrtagsadressen von G. Busch..., Bochum 1952] namalowała ona i przemalowała około 10 października 1931 cztery obrazy, z których trzy znane są i publikowane: Weg zur Fürstalm, 1931, Strasse in Murnau, 1931 r. oraz Das Russen Haus. We wszystkich występuje także "czerwona plama" tak charakterystyczna dla artystki. W obu powyższych obrazach do kompozycji utrzymanej w zielono-błękitno-brązowych tonacjach dodana została "biała plama", najczęściej w partii nieba, lub centralnej części kompozycji. W Widoku kościółka jest to silny biały akcent po środku, jakby światło rzucane na ścianę budowli, wraz z białą smugą na przybudówce. Wyraźnie w tym czasie przemalowana została także partia nieba u góry, oraz pas ziemi u dołu. Bardzo interesujące jest także zestawienie przedstawionej do ekspertyzy kompozycji Münter z wcześniejszym znanym studium Kandinskiego Kaplica św. Piotra w Murnau, 1908, w którym Kandinsky umieszcza w zielono-ciemno-niebiesko-żółtych poziomych pasach pejzażu mały kościółek o świecąco białej ścianie. Także i tu w prawej górnej części pojawia się czerwona plama. Znając z dokumentacji wielki wpływ, jaki oboje artyści wywierali wówczas na siebie, można właśnie w tej kompozycji widzieć jeden z prototypów obrazu Münter.

Z powodu braku oficjalnych możliwości kształcenia się na Akademii w Monachium czy też w Düsseldorfie, Münter w wieku 26 lat wstąpiła do Szkoły Rysunku w Monachium, gdzie poznała Kandinsky`ego. Nauczyła się wówczas Post-Impresjonistycznego sposobu kształtowania obrazu oraz budowania go poprzez położenie farb krótkimi maźnięciami pędzla, niewielkiej szerokości. Była jedną z pierwszych kobiet, która współzałożyła grupę niemieckich ekspresjonistów zwaną Niebieski Jeździec. Po rozstaniu z Kandinsky`m w latach 20-tych, sztuka jej uległa przemianie. W okresie dojścia do władzy nazistów, za swoje modernistyczne przekonania została odrzucona. Malowała imponujące portrety i pejzaże.