PIGMALION (?) - MŁODY CZŁOWIEK ZE ŚWIECĄ PODZIWIAJĄCY ANTYCZNY BIUST KOBIECY

Obraz jest powtórzeniem bardzo popularnej kompozycji Godfrieda Schalckena - holenderskiego malarza słynącego ze scen nokturnowych przy świetle świec - Pigmalion (?) ze zbiorów Gemäldegalerie w Dreźnie (nr. Inw. 1789). Oryginał, pochodzący z lat 1675-1680 namalowany jest na desce o półokrągłym zwieńczeniu. Kompozycja ta cieszyła się wielkim powodzeniem, istnieją
liczne jej kopie, wzmiankowane przez monografistę Schlackena w jego książce (Thierry Beherman, Godfried Schalcken, Paris 1988, nr 39, s. 127 ilustracje 39 - oryginał, 39a-39c - kopie). Omawiane powtórzenie powstało najprawdopodobniej na początku XIX wieku. Temat jest bliski podaniu o Pigmalionie, który wyrzeźbił statuę Wenus, a widząc doskonałość jej urody, zakochał się w swoim dziele. Po usilnych prośbach twórcy bogini ożywiła rzeźbę darowując mu idealnie piękną kochankę (Owidiusz, Metamorfozy, X, 243-297). W kompozycji Schalckena rzeźba jest zaledwie biustem i to antycznym, ukazana jest bowiem bez rąk, lecz pełne zachwytu oblicze mężczyzny i - paradoksalnie - nieśmiało spuszczony wzrok rzeźby, mogą świadczyć bardziej o pożądaniu cielesnym niż admiracji dla piękna sztuki. Opowieść o Pigmalionie odczytywana była bowiem również jako alegoria sztuki,
która jest w stanie osiągnąć ideał piękna i obdarzyć dzieło swoistym życiem.
Lakowa pieczęć przeniesiona na odwrocie omawianego obrazu wskazuje na jego pochodzenie ze znanej kolekcji rosyjskiej Pawła W. Delarowa (1850- 1913) w Pawłowsku koło Petersburga. Natomiast informacja zawarta na wyciętym fragmencie płótna dublażowego, głosząca, iż obraz został przeniesiony z podłoża drewnianego na płócienne w 1876 r. przez Sidorowa, odnosi się do jego ciekawej przeszłości konserwatorskiej. Sidorowowie należeli do słynnej rodziny konserwatorów petersburskich, którzy wsławili się eksperymentami przenoszenia malowideł z drewna na płótno. Późniejsi konserwatorzy podjęli próbę powrotu do stanu pierwotnego naklejając płótno na deskę. Zawiłe losy konserwatorskie obrazu widoczne są na całej jego powierzchni. Nierówne rozprowadzenie kleju spowodowało wypukłości, zauważalne są ubytki w cienko kładzionej warstwie malarskiej, a gruby werniks jest pociemniały, przez co finezyjne szczegóły zatraciły swą pierwotną czytelność.