Relief nr 19, 1969 r.

POCHODZENIE:
- Galeria Foksal, Warszawa (depozyt)
- Galleria Milano, Mediolan
- kolekcja prywatna, Kraków


LITERATURA:
- Henryk Stażewski, Andrzej Szczepaniak [red.], Milan, 2018, s. 137 (il.)

Stażewski nazywany był malarzem, ale także fizykiem i matematykiem, tworzącym dzieła na pograniczu fantazji i nauk ścisłych. W jego realizacjach została zawarta „radość elementarna, prawie dziecinna, jak w pudełkach z kolorowymi klockami, a zarazem wyrafinowana, ascetyczna precyzja konstruowania” (Janusz Bogucki, Stażewski, katalog wystawy, Galeria Kordegarda, Warszawa 1959, s. nlb.). Artysta w okresie dwudziestolecia międzywojennego był jednym ze współzałożycieli awangardowych grup Blok oraz Praesens.
Jego pierwsze kontakty ze sztuką współczesną nastąpiły po I wojnie światowej, gdy do Polski zaczęły docierać wzmianki o kubizmie i neoplastycyzmie. Przyznawał, że właśnie ostatni z tych kierunków wywarł na nim szczególnie silne wrażenie. Zasady, na których opierały się realizacje takich artystów, jak Piet Mondrian, Bart van der Leck, Theo van Doesburg, przeciwstawiały się emocjonalności oraz subiektywnym uczuciom artysty, skupiając się na kolektywnych doświadczeniach wyrastających z doświadczeń nowej epoki. Zaobserwowane rozwiązania i kryteria bliskie matematyce i logice skłoniły Stażewskiego do prób zdyscyplinowania działalności artystycznej oraz wypracowania i konsekwentnego aplikowania metody, która kierowałaby jego pracą twórczą. Henryk Stażewski w swojej twórczości przechodził przez rozliczne etapy, które następowały po sobie w logicznym ciągu. Jednak konsekwentnie skupiał się na analizie stosunków elementów plastycznych, jednocześnie odrzucając romantyczne kryterium indywidualności i subiektywności.
Po serii białych reliefów, budowanych z identycznych białych form umieszczanych na białym tle, i reliefach metalicznych Stażewski tworzy serię kolorowych reliefów. Niezmiennie jednak ustanawia kwadrat podstawowym kształtem, na którym opiera się cała konstrukcja reliefu. Kształt ten w odczuciu artysty pozostaje najbardziej uniwersalną formą. Aby zaś odwzorować pojęcie skali, stosował wielokrotność dwóch, trzech lub większej ilości prostokątów. Kolor w owym okresie stał się nie tylko celem, ale i głównym komponentem jego twórczości, jednak postrzeganym przez pryzmat zagadnień kolorymetrii, teorii barw, fotometrii. Przyznawał, że wciąż o kolorze wiemy niewiele, pomimo prowadzonych przez Ittena i Albersa rozlicznych naukowych badań, które Stażewski śledził na bieżąco. Podkreślał też, że kluczem do sukcesu tych badań jest wyrugowanie z nich chaosu emocjonalnego i zastąpienie go matematyką. Kategorycznie odrzucił psychologiczny aspekt barw, ich rolę jako środka wyrazu opartego na ekspresji, ich możliwości przedstawieniowe i ewokujące różne stany uczuciowe. Artysta nie ograniczał się do jednego koloru, żadnego nie preferował i nie powielał, operował całą dostępną gamą kolorów, ich niuansami, w sposób równomierny i, chciałoby się rzec, arbitralny. Celem usuwania kontrastów było dążenie do ładu i osiągnięcia wrażenia spokoju i porządku. Tym sposobem wyraził swój sprzeciw wobec chaosowi i silnym emocjom, mającym swe źródło w kolorystycznych kontrastach.
W wywiadzie publikowanym w katalogu wystawy w Galerii Foksal w 1969 przyznał: „Zajmuję się zagadnieniem koloru. W ostatnich reliefach stosuję najostrzejsze rygory, które upodabniają je do tablic używanych w optyce i kolorymetrii. Kolory rozłożone są według zasad widma rozszczepionego promienia. Wyeliminowane są wszystkie kontrasty, a stosowane jedynie stopniowe przejścia i gradacje kolorów.(...) Obliczanie stosunków kolorów otrzymuje się na krążku kolorów spektralnych, rozmieszczonych według określonych długości fal. Można z niego wybrać albo kolory zasadnicze o największej różnicy długości fal, albo kolory zbliżone – o małej różnicy. Matematyczną precyzję w wyborze kolorów osiągam przez intuicję. W naszym oku jest miara, która daje niezawodne oparcie dla intuicji. Dzięki intuicji twórczość artystyczna nie jest ilustracją praw już odkrytych” (Henryk Stażewski, [cyt. za:] wywiad Wiesława Borowskiego, [w:] Henryk Stażewski, katalog wystawy, Galeria Foksal, Warszawa 1969, s. nlb.).
Prezentowany relief może być uznany za formę odstępstwa, które zwykł czynić w przypadku wyczerpania pewnej liczby zastosowań w danym cyklu; wtedy porzucał zasadę, celowo ją wzbogacał, lub komplikował. Dzięki temu kwadraty wyłamują się z równych szeregów, przechylają się w bok, a monotonia kolorystyczna zostaje naruszona podziałami tła lub wzbogacona o barwne pasy. Dzięki tym zabiegom, które urozmaicają i uatrakcyjniają te prace z estetycznego punktu widzenia, dokonania z tego okresu wpisują się w nurt op-artu. Wiesław Borowski o tych wyjątkach w twórczości Stażewskiego pisał: „Odstępstwa te wciąż jednak można brać w cudzysłów, skoro manifestują się one w sposób jawny i niezakamuflowany i ustępują nagle na rzecz nowego rygoru. Dzięki tej jawności posiadają znaczenie nie tylko z punktu widzenia psychologii twórczości, ale nieoczekiwanie nabierają znaczenia jako samoistne wartości w rozwoju artysty”. Warto też dodać, że te zabiegi czynią je ważnymi ogniwami poszczególnych artystycznych cykli oraz rzadkimi i niepowtarzalnymi także na rynku sztuki.
Prace Stażewskiego poddane były zawsze matematycznej dyscyplinie. Kompozycja jego reliefów została przez artystę zredukowana do relacji najprostszych elementów, jednak „okazuje się, że tak ściśle zostały one skalkulowane, aby wszelka kalkulacja stała się niewidoczna, aby matematyka była tylko oddechem i rytmem form, przejrzystością barwy, logiką zjawisk przestrzennych, aby była poprzez to wszystko ucieleśnieniem czystego liryzmu” (Janusz Bogucki, Stażewski, katalog wystawy, Galeria Kordegarda, Warszawa 1959, s. nlb.).

Henryk Stażewski to legenda sztuki awangardowej w Polsce. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1913-20. W początkach kariery malował martwe natury. Przejściowo wystawiał z ugrupowaniem "Formiści" (1922). Wziął też udział w Wystawie Nowej Sztuki w Wilnie w 1923 roku. O tego czasu tworzył pod wpływem konstruktywizmu. Obok kompozycji malarskich zajmował się grafiką książkową, projektował wnętrza, sprzęty, a także scenografie - były to w większości prace teoretyczne i studyjne. Polskie i międzynarodowe ugrupowania awangardy, z którymi wystawiał i współpracował jako publicysta, to kolejno: "Blok" (1924-26), "Praesens" (1926-30), "Cercle et Carré" (1929-31), "Abstraction-Création" (1931-39), "a.r." (1932-39). Należał też do Koła Artystów Grafików Reklamowych (1933-39). W 1930 roku był współorganizatorem zbiórki dzieł artystów międzynarodowej awangardy przeznaczonych dla muzeum łódzkiego (obecnie w Muzeum Sztuki w Łodzi). Po II wojnie mieszkał i działał w Warszawie. W latach 40. i 50. podejmował próby dostosowania się do postulatów sztuki figuratywnej. Z tego okresu pochodzą rysunkowe i malarskie kompozycje o tematyce pracy, budowy, a także projekty monumentalne. Po 1956 roku, uznawany powszechnie za patrona polskiej awangardy, uprawiał już wyłącznie abstrakcję o konstruktywistycznym rodowodzie. Tworzył cykle prac będących studiami płaszczyzn, linii, kolorów w różnych układach względem siebie. Przy pozorach chłodnej perfekcji umiał nasycić je emocją bezpośredniego dotknięcia, śladu ręki. Obok malarstwa i form pochodnych, jak kolaże, reliefy, multiple, tworzył formy przestrzenne i grafikę (autoryzował serigraficzne repliki swoich prac).

PODATKI I OPŁATY:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 18%.
- Do kwoty wylicytowanej doliczona zostanie opłata z tytułu "droit de suite". Dla ceny wylicytowanej o równowartości do 50 000 EUR stawka opłaty wynosi 5%. Opłata ustalana jest przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP w dniu poprzedzającym dzień aukcji.