Polonia, 1909

Przestawiona w obrazie postać ślepego starca – proroka, Wernyhory czy derwida - pojawia się w tryptyku Malczewskiego "Ojczyzna" (1903), gdzie towarzyszy autoportretowo ujętej postaci artysty, postaci jego siostry i prowadzącej Pegaza muzy. Sposób upozowania muzy jest powtórzony w ułożeniu głowy Polonii przedstawionej w prezentowanej kompozycji. Swym patriotycznym przesłaniem obraz nawiązuje do tryptyku "Ojczyzna", a także do długiej, tworzonej przez Malczewskiego na przestrzeni lat serii malarskiej poświęconej tematowi narodowej niewoli, w której ojczyznę postaciuje dorodna, młoda kobieta. Skuci kajdanami mężczyźni w wojskowych szynelach to postacie zapożyczone z obrazów z lat 1890. przedstawiających polskich zesłańców na różnych etapach ich męczeńskiej wędrówki na Syberię. Prezentowany obraz, w sposób typowy dla innych kompozycji Malczewskiego z lat 1908-1910 (takich jak "Św. Franciszek"), łączy w ramach jednej kompozycji bohaterów rozmaitych dzieł - wciąż żywych w wyobraźni artysty – i mówi nie tylko o patriotycznej powinności, ale także o procesie twórczym i sztuce jako takiej. Ten "autoteliczny" wymiar dzieła Malczewski podkreślił stosując zasadę "obrazu w obrazie", umieszczając płótno z wyobrażoną sceną na tle okna, przez które widać wycinek krajobrazu Krakowa. Nadmierne stłoczenie postaci w wąskim kadrze obrazu oddaje sugestywnie wizyjny charakter przedstawienia, ewokuje antycypację przyszłości, która mogła się zrodzić jedynie w pracowni wielkiego artysty.