Portret Władysława Kurzawy, 1921 r.

"W obrazach Jacka Malczewskiego uderza nas niezwykła rozpiętość skali barwnej. Potrafi on ukazać jak można zdziałać nawet małą plamą barwną w stosunku do rozbudowanych mas kolorystycznych i osiągnąć dramatyczne napięcie kompozycyjnej polifonii. Nie lęka się też wprowadzać w harmonię kolorów delikatnych, lekkich, emanującym łagodnym blaskiem wielkiej płaszczyzny barwy ciemnej, głuchej, absorbującej światło. Masy barwne nieprzenikające w siebie wzajem, ujęte w rygorystyczne granice, które wyznacza rysunek, współdecydują o architektonice obrazów Malczewskiego. Kolor jest używany przez artystę jako zasadniczy środek ekspresji". Agnieszka Ławniczakowa, Jacek Malczewski, Poznań 1968

"Portret Władysława Kurzawy" sytuuje się, jak wiele dzieł Jacka Malczewskiego, na pograniczu realizmu i bajkowości. Kompozycja obrazu zainscenizowana jest wedle wzorów sztuki renesansowej na dwóch planach. Na pierwszym artysta umiejscowił półpostać portretowanego, na drugim: pejzaż o wysokim horyzoncie. Przestrzenie - bliska i daleka - kontrastują ze sobą nie tylko odmienną kolorystyką i sposobem opracowania, ale przede wszystkim treścią. Postać Władysława Kurzawy oddana jest z fotograficzną pieczołowitością i uderza realizmem. Równocześnie, świetlisty pejzaż w tle i zaludniające go fantastyczne, barwne postaci wydają się być nierzeczywiste. Ta typowa dla oeuvre Malczewskiego opozycja między tym co rzeczywiste i tym co symboliczne jest w przypadku "Portretu Władysława Kurzawy" czymś więcej niż artystycznym trikiem. Wedle tradycji, która przetrwała w rodzinie portretowanego, korowód przedstawiony na obrazie ma konkretny sens alegoryczny. Pierwsza z postaci znajdujących się za plecami Władysława Kurzawy to wędrujący Janko Muzykant. Zaczerpnięta z pozytywistycznej literatury postać pomyślana została jako ilustracja losów głównego bohatera. Władysław Kurzawa pochodził z niezamożnej rodziny. Jako młody człowiek opuścił Rzeszów i rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Utalentowany Kurzawa - Janko Muzykant strzeżony jest na obrazie przez dwa anioły. Niebieski ma dbać o jego wiedzę i godność, czerwony ma zapewnić mu czułość, radość i miłość, zielony: zdrowie i ochronę przed złem. Tło obrazu to widok pogórza beskidzkiego. Kurzawa urodził się w Ropczycach, leżących w połowie drogi między Rzeszowem, a Tarnowem. Według Malczewskiego, właśnie na tle ziemi rodzinnej i odległego okresu dzieciństwa należy widzieć życie bohatera. Kurzawa obecny jest na kompozycji podwójnie, jako on sam i swoje symboliczne alter-ego. W jego "rzeczywistej" postaci widzimy kilka typowych dla techniki Malczewskiego przerysowań. Dłonie mężczyzny są mocne i mają bardzo wyraziste stawy. Jego skóra jest naciągnięta, dekoracyjnie połyskliwa. Widać na niej napięcie, natężenie i wysiłek. Rysujące się na niej blaszane refleksy wyraziście kontrastują z matowym tłem. Mistrzowsko i wirtuozersko malowany pejzaż uderza przede wszystkim jasnym i świetlistym kolorytem. Farba kładziona jest półprzeźroczysto. Malczewski nie waha się kontrastować rozległych czystych płaszczyzn z detalicznie i gęsto opracowanymi partiami. Nie tylko w wartościach plastycznych zamyka się jednak znaczenie malowanego pejzażu. W wypowiedziach Malczewskiego z dojrzałego okresu jego twórczości znaleźć można dowody na to, że artysta rozumiał krajobraz jako coś więcej niż tylko "scenografię". W wywiadzie udzielonym w 1925 roku Janowi Brzękowskiemu Malczewski mówił: "Nigdy nie zacieśniałem polskości mojej sztuki do pewnych wąskich, z góry nakreślonych ram. Wyspiański na przykład ograniczał pojęcie polskości do jednego miejsca. Często prowadził mnie na Wawel i mówił: "To jest Polska". Tymczasem ja mu zawsze tłumaczyłem, że Polska - to te pola, miedze, wierzby przydrożne, nastrój tej wsi o zachodzie słońca, ta chwila, tak jak teraz - to wszystko jest bardziej polskie niż Wawel, to jest to, co artysta - Polak powinien się przede wszystkim starać wyrazić." Na "Portret Władysława Kurzawy" można patrzeć jako na próbę podsumowania i rozliczenia się życiem modela. Podobną tendencję znaleźć można na autobiograficznych obrazach tworzonych przez Malczewskiego w tym samym okresie. Po 1918 roku artysta zaczął tworzyć cykl "Moje życie" stanowiący próbę rozrachunku z własną młodością. Opracowywał liczne autoportrety. W 1921 roku artysta ustąpił ze stanowiska profesora krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i osiadł na stałe w dworze w Lutosławicach. W jego pracach z tego czasu wyraźnie da się prześledzić zainteresowanie tematyka egzystencjalną i życiem rozumianym jako rodzaj drogi. Symbolikę podobna do tej, zawartej na "Portrecie Władysława Kurzawy" można znaleźć obrazach Malczewskiego ilustrujących biblijną historię Tobiasza, wizerunkach świętej Agnieszki malowanych na przełomie 1920 i 1921 roku i "Synu marnotrawnym" z 1923.