Rysunek dwustronny - szkice do obrazów

Umieszczone na jednej karcie szkice, to różne warianty kompozycji i szczegółów zamierzonego obrazu przedstawiającego Jana Kochanowskiego nad zmarłą Urszulką. Dwa z nich - u dołu karty - ujęte w ramki, bliskie są kompozycji finalnej, olejnego obrazu malowanego w roku 1862. Do postaci Kochanowskiego Matejce pozował wówczas Szymon Darowski, do Urszulki - sześcioletnia Stanisława Serafińska, siostrzenica Teodory Matejkowej.
Obraz ten zaginął, ostatnia o nim wiadomość pochodzi z roku 1893. Był wówczas własnością dr. Lewandowskiego w Paryżu. Dziś znany jest jedynie z kilku reprodukcji zamieszczonych w dawnej prasie (drzeworyt Jana Styfiego). Ponadto, w zbiorach prywatnych, zachował się niewielki szkic akwarelowy do obrazu.

Porównaj, m.in.:
- K. Sroczyńska [red.], Matejko. Obrazy olejne. Katalog, Warszawa 1993, s. 68-69, nr kat. 89, il. (obraz olejny);
- E. Micke-Broniarek, Matejce w hołdzie... W stulecie śmierci artysty, Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie 1993, s. 120, 121, nr akt. 22, il. 22, 22a.

Rysunek jest jednym z wstępnych szkiców do Zabicia Andrzeja Wapowskiego, obrazu ukończonego przez Matejkę w 1861 roku. Jego treścią jest incydent mający miejsce na turnieju z okazji koronacji Henryka Walezego w dn. 24 lutego 1594 roku, kiedy to kasztelan przemyski Andrzej Wapowski, próbujący załagodzić wybuchłą kłótnię, został śmiertelnie zraniony przez Samuela Zborowskiego.
Obraz, który przez lata uchodził za zaginiony, został niedawno szczęśliwie odnaleziony. W roku 2012 eksponowany był w Zamku Królewskim na Wawelu, a następnie w Muzeum Śląskim w Katowicach.


W stosunku do dzieła finalnego rysunek wykazuje znaczne różnice w rozstawieniu i ugrupowaniu osób, stanowiąc przykład studiów podejmowanych przez Matejkę w pracy nad kompozycją obrazu. Różnice takie wykazują też inne rysunkowe szkice do tego dzieła, które pokazane były na wystawie rysunków i szkiców Jana Matejki w warszawskim Muzeum Narodowym w Warszawie w roku 1938. Szkice te ukazują kolejne etapy pracy artysty i jego poszukiwania prowadzące do właściwego ujęcia tematu.
Jeden z nich wystawiony był na aukcji Agra-Art, 4 XII 2011 (kat. nr 52, il.).

Porównaj:
- Katalog wystawy rysunków i szkiców Jana Matejki urządzonej w setną rocznicę urodzin artysty przez Koło Historyków Sztuki Studentów Uniwersytetu J. Piłsudskiego, Muzeum Narodowe, Warszawa marzec-kwiecień 1938, s. 52, nr kat. 123, 124 a, b; oraz Dodatek do katalogu, s. 166, nr kat. 540;
- K. Sroczyńska [red.], Matejko. Obrazy olejne. Katalog, Warszawa 1993, s. 63-64, nr kat. 79, il. (obraz olejny).