POLE SŁONECZNIKÓW

Niezwykle rzadki przykład użycia techniki pastelowej przez tego artystę. Największy w malarstwie polskim mistrz małej formy, Jan Stanisławski, nazywany był arystokratą pejzażu. Urodził się w 1860 roku samym sercu Ukrainy, we wsi Olszana. Naukę rozpoczął jeszcze w warszawskiej Klasie Rysunkowej Wojciecha Gersona, potem uczył się w Krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Naukę kontynuował w Paryżu w latach 1885-88 pod kierunkiem Emila Carolus - Durana, a potem przebywał tam, aż do 1895 roku wchłaniając zdobycze impresjonizmu i postimpresjonizmu. Prezentowana praca pochodzi jednak z pó¼niejszego okresu, kiedy Stanisławski stał się jedną z kluczowych postaci młodopolskiego Krakowa. W 1897 roku objął katedrę malarstwa pejzażowego w zreformowanej przez Juliana Fałata, po śmierci Matejki, krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Stał na czele tej katedry do końca życia, do 1907 roku, wyciskając swoim autorytetem i talentem pedagogicznym ogromne piętno na polskiej sztuce, zwłaszcza pejzażowej. W prezentowanej pracy skupia się jak w soczewce istota dojrzałego stylu Stanisławskiego, a także tendencje epoki, w której powstała praca. Pastel ma charakter rozświetlonej, impresjonistycznej bezpośredniej notatki z natury. Z impresjonizmu pochodzi przepełniające pracę światło, czysta barwa. Charakterystyczne dla artysty jest skupienie się na wyodrębnionym, prostym i skromnym, "biednym" elemencie natury. Tym motywem bywał u niego bodiak, malwa, kapusta, chmura na niebie czy pojedynczy słonecznik. Tu mamy całe pole słoneczników, potraktowane jednak skrótowo, syntetycznie, szkicowo. Szybką, pewną, bezbłędną charakterystyką. Innym elementem charakterystycznym dla malarza jest gra zaskakującym kadrem. Skorzystanie z doświadczenia fotografii, która niczego nie "komponuje", nie buduje od środka jak dawne malarstwo, ale dokonuje wyboru kadru, który to wybór jest twórczym aktem. Inne ¼ródło inspiracji, to sztuka dalekiego wschodu, przede wszystkim sztuka japońska, drzeworyt japoński. Charakterystyczne są dla niej zaskakujące punkty widzenia wycinanie, kadrowanie, skupienie, zwracanie uwagi na jeden element. Inny istotny rys to secesyjna dekoratywność. Wyraża się tu on w pionowym rytmie łodyg słoneczników, w ornamentowym potraktowaniu pola kwiatów, rytmicznego niczym wzór tkaniny czy tapety. Ale najbardziej wyrazista tendencja epoki to symbolizm. Z czasem w obrazkach Stanisławskiego było go coraz więcej. Zdecydowaną cezurę w stylistycznej ewolucji Stanisławskiego stanowi rok 1900, który otwiera symbolistyczną fazę jego twórczości. Teraz nabiera wyrazu panteistyczna postawa twórcy dostrzegającego w skromnym wycinku natury reprezentację kosmosu, upostaciowanie praw uniwersum, którego istotę stanowi pierwiastek duchowy. Wsłuchując się w rytmy przyrody, dążąc do wydobycia jej duchowo-materialnego dualizmu, artysta nasuwa kadr obrazu na wiotką roślinę, symbol heroicznego trwania. Słonecznik jak żaden inny kwiat symbolizować może dążenie do światła, siłę duchową wyrywającą się ku temu, co lepsze. Ten kwiat nie jest arystokratyczny, ogrodowy, cieplarniany. Jest prosty, ludowy, chłopski, pokazany w swoim naturalnym stanie; na polu, a nie w wazonie. Słoneczniki wyciągają łodygi jak szyję, odwracają głowy ku słońcu. Ukończył studia matematyczne na Uniwersytecie Warszawskim oraz w Instytucie Technologicznym w Petersburgu. Malarstwa początkowo uczył się w Klasie Rysunkowej W. Gersona w Warszawie, następnie w latach 1884 - 1885 w Paryżu u E. Carolusa - Durana. Odbył wiele podróży artystycznych m. in. do Włoch, Hiszpanii, Austrii i Czech. W 1895 r. przebywał w Berlinie i współpracował z W. Kossakiem przy realizacji panoramy "Przejście przez Berezynę". W 1897 r. zamieszkał w Krakowie, gdzie wykładał malarstwo krajobrazowe w Szkole Sztuk Pięknych. Jako pedagog w pracowni pejzażowej wprowadził metodę studiów plenerowych, która dała początek rozwoju tego gatunku malarstwa w sztuce polskiej na początku XX w. Był współzałożycielem TAP "Sztuka". Malował przede wszystkim małe, nastrojowe, syntetyczne pejzaże o szerokiej plamie barwnej.