Druga zmiana, 1967 r.

"Groteskowe ciało nie jest wyodrębnione z reszty świata, jest niezamknięte, nieukończone, niegotowe, samo siebie przerasta, wyrasta poza swoje granice. Podkreślone zostają te części ciała, które są otwarte na świat zewnętrzny, którędy świat wchodzi w ciało lub jest w ciało wydalany - albo też te, za których pośrednictwem ciało samo wystawia się niejako na świat; a zatem otwory, wypukłości, wszelkie rozgałęzienia i wyrostki: otwarte usta, genitalia, piersi, fallus, gruby brzuch, nos. (...) Jedynie przez tego rodzaju akty, jak spółkowanie, brzemienność, poród, agonia, jedzenie, picie, defekacja - ciało odsłania swoją istotę, to, co w nim sprowadza się do wzrostu i przekroczenia granic" (Michaił Bachtin).

Jerzy Duda-Gracz w swoich pracach wielokrotnie odwoływał się do ludzkiej cielesności, seksualności i pożądania. Przedstawiał zdeformowane, karykaturalnie przerysowane ciała, będące emanacją niepohamowanej żądzy i namiętności. Groteskowe przedstawienia otyłych sylwetek - obwisłych piersi, potężnych pośladków, zwiotczałej skóry i szpetnych twarzy - stanowiły podstawę do obrazowania scen seksualnych, zredukowanych przez artystę do odrażającej, zwierzęcej czynności. W jego pracach widać inspirację pracami niemieckich przedwojennych artystów - George`a Grosza i Ottona Dixa. Sposób przedstawiania postaci kobiecych jako pełnych turpistycznej naturalności upodabnia jego prace do grafik i rysunków Edgara Degasa, będących zapisem jego podróży po francuskich domach publicznych.

Prezentowany obraz to naturalistyczne przedstawienie pary robotników uchwyconych w trakcie aktu seksualnego. Oboje są nim znużeni i przyjmują go z chłodną obojętnością, a nawet - obrzydzeniem. Programowa brzydota obydwu postaci, ich umiejscowienie na prowincjonalnym śmietnisku w pobliżu dymiących kominów fabrycznych, monochromatyczna kolorystyka - wszystko to stwarza depresyjną aurę dojmującego smutku. Jak pisał Andrzej Matynia: "Spojrzenie Jerzego Dudy-Gracza (...) ma wszelkie cechy neurozy, obsesji i poprzez malowanie ciągle tego samego stanowi próbę uwolnienia się od grzechu. Jest to spojrzenie z perspektywy niewinnego chłopaczka. Kobiety na obrazach Dudy-Gracza pochodzą z raju - są grzeszne i nagie" (Andrzej Matynia, [w:] Jerzy Duda-Gracz. Powroty. Obrazy prowincjonalno-gminne, Bielsko-Biała 1994, s. 18).


Artysta określany jako "wnikliwy satyryk" o ostrym programie publicystyczno-moralizatorskim. Malował głównie sceny rodzajowe, ukazujące w karykaturalny sposób ludzkie wady, zabobony, kompleksy, lęki. Jednym z najważniejszych miejsc była dla artysty Częstochowa, jego rodzinne miasto, która od samych początków twórczości dostarczała mu sposobności obserwacji zachowań ludzkich. Artysta był także niedoścignionym mistrz pejzażu, który odgrywał bardzo dużą rolę w jego twórczości. Duda-Gracz przedstawiał krajobrazy stron rodzinnych, a także miejsca, które były dla niego szczególnie ważne i do których wielokrotnie wracał, jak m.in. Brzegi i Nadrzecze. W 1969 roku otrzymał dyplom na Wydziale Grafiki w Katowicach. W 1984 roku jego prace wystawiane były na weneckim Biennale Sztuki. W swej twórczości często posługiwał się pastiszem, groteską, karykaturą postaci ludzkich. Tworzył sceny rodzajowe, oparte na tradycji malarskiego surrealizmu i ekspresjonizmu. Jego obrazy znajdują się w kolekcjach czołowych Muzeów Narodowych (Kraków, Warszawa, Gdańsk, Poznań) a także w Muzeum Sztuki w Łodzi.