Odwrót spod Moskwy, 1935 r.

Prezentowana kompozycja należy do zespołu obrazów Jerzego Kossaka powstałych na fali popularności stworzonej przez jego ojca monumentalnej panoramy "Przejście pod Berezynę". Dla zrozumienia, jaką rolę odgrywa w twórczości Jerzego "Odwrót spod Moskwy", konieczne wydaje się naszkicowanie kontekstu, w jakim zaistniał obraz jego ojca. Panorama była powiem imponującym przedsięwzięciem. Dokumentację do planowanej panoramy Wojciech Kossak zaczął zbierać na przełomie 1893-94 roku, kiedy Jerzy miał niespełna 10 lat. Wojciech Kossak najpierw zgromadził opracowania i dokumenty związane z bitwą pod Berezyną w 1812 roku; nie tylko świadectwa ikonograficzne, ale przede wszystkim książki, pamiętniki i wspomnienia oficerów, a także nieliczne szkice i mapy. Kossak udał się również w podróż na miejsce bitwy. Towarzyszyli mu Michał Wywiórski i Kazimierz Puławski. Na miejscu opracowano pierwsze szkice, potem w Berlinie - szkic koncepcyjny całości. Wiadomo, że dużej części zaproponowanych wtedy pomysłów nie udało się wykorzystać - posłużyły one Kossakowi w dalszych latach do stworzenia niezależnych obrazów. Z czasem monumentalna panorama również zaczęła funkcjonować w niezależnych częściach - w 1907 roku została pocięta na kawałki i sprzedana. Jerzy Kossak funkcjonował w tej właśnie ikonosferze. Szkice przedstawiające różne epizody bitwy i fotografie berlińskiej realizacji były obecne w krakowskim domu Kossaków. Bez wątpienia musiały one odcisnąć na młodym artyście piętno. Nie powinno więc dziwić, że artysta, który jeszcze jako nastolatek zetknął się z tematyką wojen napoleońskich, wielokrotnie powracał do niej jako dorosły artysta.

Jerzy Kossak kształcił się od najmłodszych lat w pracowni dziadka - Juliusza oraz ojca - Wojciecha. Na początku lat 20- tych XX w. Jerzy wraz z ojcem podróżował po dworach Wielkopolski, gdzie portretował tamtejsze ziemiaństwo. Obrazy Jerzego Kossaka (tak, jak jego dziadka i ojca) do dziś cieszą się dużym powodzeniem. Artysta podejmował tematykę bliską tęsknotom i sentymentom polskiego odbiorcy, utrwalał mit legionów polskich i zwycięskiej wojny z bolszewikami, malował także sceny rodzajowe z motywami trudów ułańskich, koni, spotkań żołnierzy i dziewcząt.