ODWRÓT SPOD MOSKWY, 1939

Prezentowany obraz nawiązuje do jednej z najsłynniejszych, autorskich kompozycji Jerzego Kossaka, Wizji Napoleona w odwrocie spod Moskwy. W przypadku tego obrazu, na etapie szkicu - co widać na zdjęciu wykonanym w podczerwieni - również mieliśmy do czynienia z Wizją Napoleona w postaci głowy Sfinksa umieszczonej w partii nieba z lewej strony. Ostatecznie kompozycja ta z niewiadomego powodu nie została przez autora w pełni zrealizowana; pozostał jedynie Napoleon ze sztabem i nie kończącą się kolumną wojska przemierzającego bezkresny, zimowy pejzaż.

„Z roku 1913 pochodzi jeden z najsławniejszych i bardziej popularnych obrazów [pierwszy z serii] Jerzego Kossaka: Widzenie Napoleona w odwrocie spod Moskwy, z głową Sfinksa na tle chmur, przypominającego egipskie zwycięstwo „boga wojny“, który teraz ze sztabem i na tle niekończącej się colonne mourante swych wojsk ciągnie na zachód wśród zamieci, złamany zimą i mrozem. Obraz, kompozycyjnie i malarsko udany, był przez artystę powtarzany w największej bodaj ilości replik z różnych lat i w rożnych formatach, rozsianych po Polsce, spotkać je można i w Ameryce, i w Australii, jedna z nich wisi nawet w muzeum panoramy Borodino w Moskwie. Była to ulubiona kompozycja Jerzego...“
(K. Olszański, Jerzy Kossak, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków 1992, s. 18.)