Portret żony artysty, 1945 r.

POCHODZENIE:
Galeria Starmach, Kraków


WYSTAWY:
2003 Warszawa, Zachęta Państwowa Galeria Sztuki


LITERATURA:
Jerzy Nowosielski, Galeria Starmach, Fundacja Nowosielskich, Kraków 2003, reprodukowany, s. 25, il. 43.


Dziwny kształt piękna, wyrażający się u nadrealistów groteskowymi przedstawieniami i tajemniczą atmosferą, "zaadoptował" Nowosielski w swoich pracach z lat czterdziestych. Robił wtedy wiele rysunków, akwareli, gwaszy i olei na deskach, w których dominowały przyciemnione, brunatne kolory i nieco toporna kreska. Jego martwe natury, akty, portrety i pejzaże, były równie niepokojące formalnie i nastrojowo co u surrealistów. Zwłaszcza portrety kobiet i mężczyzn w ciężkich płaszczach z kołnierzami, w najróżniejszych nakryciach głowy: kapeluszach, grubych czapach, szubach i chustach. Nie znajdziemy tu ozdobników i idealizacji portretowanych, ale jakąś brzydotę, nieporadność i jakby świadomą naiwność. Ekspresyjna deformacja i pewna komiczność, której rodowodu można by doszukiwać się tak w surrealizmie jak i awangardowym teatrze tamtych czasów, w portretach Nowosielskiego, jest próbą stworzenia obrazów, które burzyłyby logiczny porządek rzeczywistości.

Andrzej Szczepaniak


Portret Nowosielskiego niczego nie odkrywa, niczego nie odsłania, nie demaskuje. Jest spotkaniem t e g o d r u g i e g o, spojrzeniem prosto w twarz czyjejś tajemnicy. A takie spojrzenie - wiemy to od Levinasa - niczego nie rejestruje, nie konotuje. Patrzeć komuś w twarz to nie dostrzegać nawet koloru jego oczu, niczego, co by można wpisać do jego ankiety paszportowej. Dlatego może Nowosielski zaciemnia, zaciera nawet twarze jego postaci - świętych i świeckich. Respektuje ich inność. Nie tylko i nie tyle osobowość, co o s o b n o ś ć. Co nie znaczy, żeby o nich niczego nie wiedział, żeby ich - w sobie właściwy, dyskretny sposób - nigdy do końca nie odgadywał.

Mieczysław Porębski, Realizm eschatologiczny Jerzego Nowosielskiego [w:] Jerzy Nowosielski, Starmach Gallery, Kraków 1990, s. 17.