JARMARK NA KONIE. TARG NA KONIE W POLSCE, 1869

Przez całą twórczość Józefa Brandta przewijają się dwa główne, równoległe wątki - batalistyka i rodzajowość. Rodzajowość, widoczna nie tylko w obrazach z życia współczesnych mu mieszkańców wsi i miasteczek, lecz także w scenach i realiach z dawnych czasów, szczególnie z wieku XVII, epoki którą artysta szczególnie ukochał. Malował więc Brandt epizody z codziennego życia dawnej szlachty, żołnierzy, Kozaków, obrazy, w których niemal zawsze umieszczał konie, zwierzęta tak niezbędne ówczesnemu człowiekowi. Często podejmowanym tematem były tu targi i jarmarki, zwłaszcza - pełne ruchu - jarmarki "końskie".

Do tego zespołu należy też obraz znany jako Jarmark na konie lub Targ na konie w Polsce, dużych rozmiarów (83 x 160) płótno, ukończone w roku 1870. To wczesne dzieło, malowane w pierwszych latach pobytu artysty w Monachium znajduje się obecnie w prywatnej kolekcji w Polsce (wcześniej zbiory prywatne w Wiedniu; następnie kolekcja A. Ciechanowieckiego).*

Malarskim szkicem, poprzedzającym namalowanie tego właśnie obrazu, jest - prezentowany tu - Jarmark na konie, oznaczony przez Brandta datą 1869. Jest to scena ze staropolskiego jarmarku, gdzie wśród taborów i namiotów, wśród tłumu barwnych postaci widoczne są konie - niektóre spokojnie stojące, inne biegnące, uchwycone w gwałtownym ruchu. Obraz cechuje się mistrzowską kompozycją, rysunkiem, światłem. Mimo wypełniającego płótno "tłumu" czuje się tu głębię i przestrzenność pejzażu. W wersji finalnej Brandt - powtarzając w ogólnym zarysie kompozycję szkicu - nieco zmienił ugrupowanie postaci, koloryt, maść koni czy rozmieszczenie namiotów.

* Finalna wersja Jarmarku na konie repr. jest, m.in.:
- "Wędrowiec" 1905, nr 52, il. na s. 965;
- Wybór dzieł sztuki polskiej i z Polską związanych ze zbiorów Fundacji imienia Ciechanowieckich, Zamek Królewski w Warszawie, Pałac Pod Blachą, październik - grudzień 1989, Warszawa 1989, s. nlb. nr kat. 10, il. barwna I;
- 1000 Arcydzieł malarstwa polskiego, [praca zbiorowa], wyd. Kluszczyński [b.d. i m.w.], s. 243, il.;
- Egzotyczna Europa. Kraj urodzenia na płótnach polskich monachijczyków / Das Exotische Europa. Haimatsvisionen auf den Gemälden der polnischen Künstler in München, red. Eliza Ptaszyńska, [album wystawy] Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 17 IV - 11 X 2015, Suwałki 2015, s. 273, il. na s. 198.