Jarmark w Bałcie na Podolu, 1886 r.

POCHODZENIE:
- własność H. C. Fahrig, Lipska
- aukcja E. A. Fleischmann’s Hofkunsthandlung, Monachium, 1910
- dom aukcyjny Agra-Art, Warszawa, czerwiec 1997
- kolekcja mBanku w Warszawie

WYSTAWIANY:
- Józef Brandt 1841-1915, Muzeum Narodowe w Warszawie, 22 czerwca - 30 września 2018, Muzeum Narodowe w Poznaniu, 28 października - 6 stycznia 2019

LITERATURA:
- Józef Brandt 1841-1915, redakcja naukowa Ewa Micke-Broniarek, katalog wystawy,
Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2018, nr kat. I.181
- Ewa Micke Broniarek, Tematy rodzajowe w malarstwie Józefa Brandta / Genre
themes in Józef Brandt’s painting, w: Józef Brandt (1841-1915). Między Monachium
a Orońskiem / Between Munich and Orońsko, katalog wystawy, red. Monika Bartoszek, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, 20 czerwca - 25 października 2015, Orońsko 2015, s. 13, 114 (il.)
- Mariusz Klarecki, Józef Brandt - fotografia w malarstwie, malarstwo w fotografii,
w: Ateny nad Izarą. Malarstwo monachijskie. Studia i szkice, red. Eliza Ptaszyńska, Suwałki 2012, s. 275-277
- Anna Bernat, Józef Brandt [1841-1915], Warszawa 2007, s. 93
- Ewa Micke-Broniarek, Józef Brandt, Wrocław 2005, s. 152
- „Antyki” 1997, nr 4, s. 23, 24 (il.)
- Józef Brandt, Łódz 1915, il. nlb. 7
- Artur Schröder, Józef Brandt (Sylwetka jubileuszowa), „Sztuka” 1911, z. 1, s. 36
- Katalog, E. A. Fleischmann Hof-Kunsthandlung, München 1910, nr kat. i il. 1
- Jerzy Mycielski, Sto lat dziejów malarstwa w Polsce 1760-1860. Z okazji Wystawy
retrospektywnej malarstwa polskiego we Lwowie 1894 r., Kraków 1897, s. 711
- „Świat” 1891, s. 579 (il.)
- „Kunst für Alle” 1889, r. 5, z. 6, s. 93 (il.)
- Josef von Brandt - Album. 12 Photographien nach den Original-Gemälden des Künstlers,
München 1889, tabl. 11
- M., Nasze ryciny, w: „Tygodnik Ilustrowany” 1888, nr 312, s. 390, 392 (il.)

Jarmark w Bałcie na Podolu pędzla Józefa Brandta skupia jak w soczewce fascynację malarza scenami rodzajowymi odbywającymi się na dalekich Kresach Rzeczpospolitej. Zainteresowanie owym motywem widoczne jest szczególnie w latach 80. XIX wieku. Najczęściej, również w przypadku prezentowanej na aukcji pracy, sceny z jarmarków były ujęciami historycznymi, o czym świadczą stylizowane stroje portretowanych.
Co dzieje się na jarmarku w Bałcie? Tatarski kupiec rozstawił prymitywny stragan z bogato zdobionymi tkaninami, naczyniami, obuwiem i bronią. W przeciwieństwie do poprzednich ujęć tematu ukazujących „próbę konia”, konie stoją spokojnie, kierując wzrok widza na trzech mężczyzn dobijających targu. W oddali kupcy rozstawili namioty, przy których odpoczywają woły, po lewej jeździec ukazuje możliwości dosiadanego konia, a na horyzoncie rysują się chata i cerkiew. Historyk sztuki, Mariusz Klarecki, widzi w jednym z portretowanych mężczyzn podobiznę samego malarza, co byłoby aluzją do kolekcjonerskiej pasji Brandta. Ową tezę popiera istnienie aranżowanej fotografii będącej w zbiorach Brandta: „Józef Brandt kupuje od Tatara towary”. Fotografia przedstawia malarza w towarzystwie nieznanego mężczyzny i kupca sprzedającego mu siodło. Choć na prezentowanym na aukcji obrazie fizjonomia sprzedawcy wydaje się bardziej orientalna, rysy malarza pozostają niezmienione, co pozwala w nim widzieć samego Brandta. Warto również zwrócić uwagę na biograficzny aspekt z życia Brandta, który został wpleciony w narrację „Jarmarku w Bałcie”. Brandt jawi się nam nie tylko jako malarz, lecz również kolekcjoner. Świadczy o tym fakt, iż swoją pracownię przemienił w muzeum: znajdowały się w niej broń, egzotyczne stroje i draperie, akcesoria konne, naczynia. W prywatnych zbiorach artysty był również obszerny zbiór fotografii ukazujących malownicze miejsca, zabytki lub zakomponowane wcześniej sceny rodzajowe, które Brandt twórczo wykorzystywał w swoich kompozycjach. Pasja kolekcjonerska uczyniła z pracowni Brandta miejsce pokazowe, salon, który odwiedzali Monachijczycy oraz liczni przybysze, wreszcie muzeum, w którym wszystkie eksponaty były pieczołowicie skatalogowane.
Znamienna jest również rozległa sygnatura znajdująca się w prawym dolnym fragmencie płótna: ‚Józef Brandt | z Warszawy | Monachium 1886 r.’. Wyrażenie ‚z Warszawy’ stosowane przez Brandta od 1873 roku świadczy o dużej wadze, którą artysta przywiązywał do swojego polskiego pochodzenia, gdyż zdarzało się, iż ze względu na obce nazwisko oraz biegłe władanie językiem niemieckim uznawano go za Niemca. Brandt dzielił swoje życie pomiędzy Monachium ze względu na możliwości, które dawał rynek sztuki, a Orońskiem, w którym przebywał począwszy od maja, pracując i zarządzając majątkiem.

Po ukończeniu Instytutu Szlacheckiego w 1858 wyjechał na studia inżynierskie do paryskiej École des Ponts et Chaussess, ale za namową Juliusza Kossaka poświęcił się studiom malarskim. Przez pewien czas uczył się w pracowni Leona Cognieta, a także korzystał z porad Juliusza Kossaka i Henryka Rodakowskiego. W 1862 wyjechał do Monachium, gdzie rozpoczął naukę w pracowni F. Adama oraz T. Horschelta, a od 17. 02. 1863 studiował w Akademii Monachijskiej, głównie pod kierunkiem K. von. Piloty’ego. W 1869 otrzymał medal 1 klasy na międzynarodowej wystawie w Glaspalast, a od 1878 był honorowym profesorem Akademii. Na stałe osiadł w Monachium, gdzie w 1866 założył pracownię, która skupiała wszystkich przebywających w tym mieście polskich artystów. Od około 1875 prowadził rodzaj nieurzędowej prywatnej szkoły dla młodych malarzy, głównie Polaków. Monachium opuszczał jedynie w miesiącach letnich, które spędzał w swoim majątku Orońsk pod Radomiem oraz podróżując po Podolu, Wołyniu, Ukrainie i europejskiej części Turcji. Był czynnym działaczem Münchener Kunstverein - w latach 1864 - 1913 był członkiem zwyczajnym tego stowarzyszenia, a w roku 1874 i 1875 był członkiem zarządu. Zdobył ogromne powodzenie wśród publiczności oraz wiele najwyższych odznaczeń i tytułów - w 1891 otrzymał wielki złoty medal na międzynarodowej wystawie w Berlinie, od 1875 był członkiem berlińskiej Akademii Sztuki, od 1878 honorowym profesorem Akademii Bawarskiej, a od 1900 członkiem honorowym Akademii Sztuk Pięknych w Pradze. Był przede wszystkim malarzem batalistą. Scenerią przedstawianych przez artystę wydarzeń były najczęściej wschodnie kresy siedemnastowiecznej Rzeczpospolitej, w epoce wojen kozackich i najazdów tatarskich. Główne motywy obrazów artysty to kozacy, Tatarzy, lisowczycy, rycerstwo polskie XVII, gdzie najważniejszą rolę odgrywały konie w efektownych ruchach i barwne postacie jeźdźców w ferworze walki, także sceny z polowań i hałaśliwych bazarów. Obrazy artysty znajdują się prawie we wszystkich muzeach polskich, a także w zbiorach i kolekcjach prywatnych w Europie i Ameryce.