Chrystus umęczony, 1905

PANKIEWICZ Józef
Wśród osobowości artystycznych, w które obfitowała epoka Młodej Polski, Józef Pankiewicz należy do najbardziej znanych i najświetniejszych.

Pochodził z wielodzietnej rodziny inteligenckiej, ojciec był lekarzem wojskowym. Naukę malarstwa rozpoczął na kursach wieczorowych prowadzonych przez Wojciecha Gersona. W 1884 porzucił gimnazjum i zapisał się do Warszawskiej Klasy Rysunkowej, uzyskał stypendium i rok akademicki 1885-1886 spędził w petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych razem z Władysławem Podkowińskim. Tam nastąpiło pierwsze spotkanie ze sztuką dawnych mistrzów, których dzieła, oglądane w Ermitażu, miały zaważyć na ukształtowaniu jego malarstwa. W Warszawie, w l. 1886-1889, pozostawał wśród szermierzy naturalizmu - literatów, malarzy, muzyków i krytyków skupionych wokół redakcji czasopisma ,,Wędrowiec".

Około 1895 r. podjął pierwsze prace w zakresie technik graficznych. W 1906 został powołany na stanowisko profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie zamieszkał. Letnie miesiące spędzał we Francji nad Morzem Śródziemnym, w Bretanii i w Normandii, w 1908 zaprzyjaźnił się z Pierrem Bonnardem. Malarstwu Pankiewicza w tym czasie patronowały dzieła Cézanne'a i Renoira.

Wybuch I wojny światowej zastał Pankiewicza w Pirenejach, skąd ze względu na austriacki paszport zmuszony był uciekać do Hiszpanii. W Madrycie spędził prawie pięć lat.

Obowiązki profesora w krakowskiej Akademii podjął Pankiewicz w 1922 r.; grupa jego najbliższych uczniów założy w 1923 ,,Komitet Paryski" dla zorganizowania grupowego wyjazdu do Paryża; w 1925 przekształci się on w ,,Paryską Filię" Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, działającą do 1931 r., w tym pod kierunkiem Pankiewicza do 1926 r.

W 1927 r. rząd francuski nadał Pankiewiczowi krzyż kawalerski Orderu Legion d'Honneur, a w 1933 z okazji 40-lecia twórczości rząd polski - komandorię Orderu Polonia Restituta. W latach 1928-1932 Pankiewicz pracował nad dekoracyjnymi panneaux do kaplicy Królewskiej zamku na Wawelu.

Największe zbiory dzieł Józefa Pankiewicza znajdują się w Muzeach Narodowych w Krakowie, Warszawie i Poznaniu, jak też mniejsze zespoły w wielu muzeach krajowych, zgromadzone tam w wyniku akcji Centralnej Komisji Zakupu Muzealiów przy Ministerstwie Kultury i Sztuki, nabycia w latach 1948-50 obrazów, od pasierbicy artysty Jadwigi Waydel-Dmochowskiej z likwidowanej w Paryżu pracowni Pankiewicza. Wiele prac artysty pozostaje w kolekcjach prywatnych za granicą.