Lament, 1984 r.

Choć powojenne dzieła Józefa Szajny cechuje niebywała różnorodność, odnajdujemy w nich pewne lejtmotywy, odzwierciedlające jego niebywałą biografię. Jeden z owych tematów przewodnich to anonimowość człowieka. Próbą wyrażenia refleksji nad tak pojmowaną kondycją ludzką jest prezentowana praca "Lament", przedstawiająca zwielokrotniony obrys postaci. Cytując Joannę Czopowicz: "Na każdym niemal obrazie powielany jest motyw kształtu ludzkiej sylwetki z charakterystyczną, dużą głową i obciętym tułowiem. Można pokusić się nawet o stwierdzenie, że ten motyw jest podpisem, sygnaturą Szajny, którą wybrał jako swój rozpoznawalny znak. Niektórzy dopatrują się w tych kształtach, zapełniających sobą całą przestrzeń prac, czegoś, co można byłoby uznać za 'pismo'. Podobnie jak 'słowa-obrazy' Mariana Kołodziejczyka, tak 'pismo' Szajny kreśli kolejną historię Ocalonego" (Joanna Czopowicz, Obrazy przemocy. Współczesne przedstawienia "Ikon zagłady", Warszawa 2012, s. 60).
Podobnie jak inne wyrazy plastycznej aktywności twórcy, obrazy uzupełniały jego działalność teatralną. W stworzonym przez niego teatrze, przez Taranienkę zwanym "plastycznym", główny akcent stanowiła ekspresja wizualna. W swym programie sztuki widowisk Józef Szajna przyznawał najbardziej znaczącą rolę znakowi plastycznemu: rozbudowanej scenografii i - często groteskowo powiększonemu - rekwizytowi. Sam mówił: "Życie zmieniam w obraz" i ta myśl odzwierciedla jego intencje. Owa oryginalna idea teatru swoiście plastycznego, zrealizowana w pełni w Teatrze Studio, zasymilowała większość pozateatralnych doświadczeń artysty.
Obrazy, rysunki i kompozycje przestrzenne, w których Józef Szajna porusza wątek rozpaczy, anonimowości i samotności, to wyraz drogi człowieka, jego życia i śmierci. W prezentowanym dziele sylwety anonimowych, szarych ludzi-cieni to więźniowie. Choć nie mają twarzy, emanują rozpaczą. Tworzą szarą masę, spośród której najwyraźniejszy staje się wzór paskowanego obozowego uniformu.
W twórczości Szajny szary, więzienny pasiak nabiera szczególnej rangi. Podstawą instalacji "Drang nach Osten - Drang nach Westen", powstałej w 1987, były dwa elementy: niekończące się tableau zdjęć więźniów i więźniarek oraz ustawione w rzędach buty z cholewami. Ciężkie, zdeformowane od wysiłku oficerki należały do żołnierzy, którzy wkroczyli na "skrwawione ziemie" - jak nazywał je Timothy Snyder. Kontrastują z utrwalonym w kulturze obrazem obuwia oprawcy, które zazwyczaj przedstawia się jako błyszczące i nowe w odróżnieniu od zniszczonych butów ofiar. Podobne odwrócenie stosuje Steven Spielberg w "Liście Schindlera", tytułowego bohatera czyni eleganckim w przeciwieństwie do komendanta obozu w Płaszowie, niechlujnego i odrażającego.
"Lament" jest nie tylko uniwersalną metaforą ludzkiego losu, lecz także dowodem pamięci o ofiarach, pomnikiem gwarantującym im przetrwanie wbrew przemijającemu czasowi. Autor pokazuje nam ogrom osobnych historii, które zlewają się w olbrzymią, niewyobrażalną tragedię. Jak powiedział artysta: "(...) pamięć towarzyszy ludziom; jak długo pamiętamy, tak długo pozostajemy ludźmi, a jeśli mamy żyć, to nie w nienawiści, ale miłości i szacunku dla bliźniego".
Zarówno teatralna, jak i malarska twórczość Józefa Szajny niesie z sobą ogromny ładunek emocjonalny. Jako były więzień obozu koncentracyjnego swoją sztuką przestrzega przed zagrożeniami, które nie są obce współczesności. Jednocześnie odpowiada na pytanie o egzystencję człowieka i wyraża obawę, że Zagłada może się powtórzyć. Jak napisał Zbigniew Taranienko: "(...) nieznany tłum, (...) atakujący widza swoją nieobecnością, został zatopiony w rozproszonym świetle. Odczytując go wprost - poprzez odniesienie do Oświęcimia - można by powiedzieć, że jest to tłum skazany na zagładę" (Zbigniew Taranienko, Kolekcja Studio. Dzieła i twórcy, katalog Centrum Sztuki Studio, 1997).


Scenograf, reżyser teatralny, malarz, grafik. Studiował w krakowskiej ASP. Początki twórczości malarskiej i graficznej artysty przypadają na lata 50. Początkowo zafascynowany był sztuką informel, stosował technikę kolażu, w latach 60. coraz wyraźniej zmierzał w kierunku asamblażu - akcentował fakturę kompozycji, aplikując fragmenty gotowych przedmiotów. Do tragicznych doświadczeń wojennych nawiązał też w malarstwie z lat 80. i 90., w którym odwołał się zarówno do doświadczeń sztuki figuratywnej, jak ekspresjonizmu abstrakcyjnego. Reprezentował Polskę m.in. na Biennale w Wenecji (1970 i 1990) oraz na Biennale w Sao Paulo (1979 i 1989).

PODATKI I OPŁATY:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 18%.