STARCIE UŁANA 1 PUŁKU Z HUZAREM ROSYJSKIM, 1891

Malarz-akwarelista, rysownik i ilustrator, założyciel słynnej "dynastii" artystycznej. Był w gruncie rzeczy samoukiem: nigdy nie odebrał systematycznego wykształcenia akademickiego. Przez krótki czas- równolegle ze studiami prawniczymi- uczył się rysunku u Jana Maszkowskiego we Lwowie, później korzystał ze wskazówek Piotra Michałowskiego; podczas pobytu w Paryżu (1855-1869) pracował pod kierunkiem Horacego Verneta a przez dziesięć miesięcy, w latach 1868-1869 - w monachijskim atelier Franza Adama. W okresie "warszawskim" intensywnie współpracował z prasą ilustrowaną. Przyjaźnił się z przedstawicielami tutejszej "cyganerii" malarskiej: Franciszkiem Kostrzewskim, Henrykiem Pillatim, Wojciechem Gersonem oraz Marcinem Olszyńskim. W 1869 roku, po licznych podróżach, osiadł w Krakowie.
Perfekcyjny pod względem warsztatowym akwarelista o wielkiej łatwości procesu twórczego. Zaczynając jako kronikarz życia ziemiańskiego oraz zręczny malarz koni rychło, dzięki pomocy i protekcji najznamienitszych rodzin arystokratycznych, zyskał znaczną sławę i powodzenie. Za sprawa pracowitości i oryginalności swego talentu, pomimo kameralnego charakteru swych prac i skłonności do rodzajowości, stał się- na podobieństwo Sienkiewicza w literaturze- malarskim pamiętnikarzem świetności szlacheckiej Rzeczypospolitej.
Oferowana akwarela należy do późnego okresu twórczości Juliusza Kossaka, ale wolna jest jeszcze od postępujących w schyłkowych latach jego życia niedomagań warsztatowych. Jest to typowa dlań praca minorem gentium, niewątpliwie o ściśle merkantylnej genezie i takimż przeznaczeniu. Pod względem kompozycyjnym wykorzystuje dawno już (co najmniej na przełomie szóstej i siódmaj dekady XIX wieku) przezeń skodyfikowany, barokowy w swej istocie schemat potyczki dwóch kawalerzystów na tle szerzej lub ciaśniej zakreślonego pola bitwy (zob. np. Utarczkę ułana Legii Nadwiślańskiej z kirasjerem rosyjskim w: K. Olszański, Juliusz Kossak, Wrocław Warszawa- Kraków-Gdańsk-Łódź 1988, il. 105 z Muzeum Narodowego w Krakowie datowaną- zdecydowanie zbyt wcześnie- na rok 1855). Zgodnie ze swym zwyczajem, a zapewne też na życzenie zamawiającego, dwa lata później Kossak powtórzył motyw z naszej akwareli w kompozycji bardziej monumentalnej, rozbudowanej, o szerszym kadrze, ale podobnym stopniu opracowania szczegółów (Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie- zob. ibidem, il. 667; zob. też przedstawienie starcia kawalerzystów tychże formacji na akwareli z r. 1898, należącej do zbiorów prywatnych w Krakowie -ibidem, il. 705).