PAMIĄTKOWA PLAKIETA DLA EMERYKA HUTTEN-CZAPSKIEGO

Emeryk Hutten-Czapski z wykształcenia przyrodnik, z zamiłowania humanista, historyk-samouk, kolekcjoner, który ze Stańkowa pod Mińskiem przywiózł do Krakowa bibliotekę ze starodrukami, autografy, ryciny, pasy kontuszowe, mapy, zabytki rzemiosła artystycznego, militaria oraz tkaniny, porcelanę i szkło, a przede wszystkim znakomitą kolekcję monet i medali polskich i z krajów historycznie z Polską związanych. Wielki numizmatyk i kolekcjoner urodził się 5 listopada 1828 roku w Stańkowie na Białorusi. Otrzymawszy staranne wykształcenie, przez szereg lat pracował w administracji carskiej pełniąc odpowiedzialne funkcje państwowe. Zamiłowania kolekcjonerskie przejawiał od wczesnej młodości: zbierał stare druki, ryciny, porcelanę, zbroje. Najznakomitsza i najbardziej kompletna jest jednak jego kolekcja monet i medali polskich oraz krajów z Polską związanych. Kolekcja ta znana jest na świecie z pięciotomowego katalogu, opracowanego przez samego Czapskiego i wydanego po francusku w Petersburgu i Krakowie Catalogue de la collection des medailles et monnaise Polonaise (Petersburg - Kraków 1871-1916, wyd. fotoofsetowe w Grazu 1957). Poza najważniejszym dla kolekcjonera zbiorem monet i medali, systematycznie gromadził on także księgozbiór - początkowo jego biblioteka składała się z książek przyrodniczych, aktualnie wychodzących pamiętników, literatury pięknej oraz książek historycznych i numizmatycznych, niezbędnych przy opracowywaniu zbioru. Z czasem była powiększana z pobudek bibliofilskich. Najstarsze pozyskane przez Czapskiego druki pochodzą z XV wieku.
Mniej znane, ale też cenione są zbiory Emeryka hr. Hutten-Czapskiego i jego badania nad numizmatami ruskimi, a zwłaszcza opis dawnych monet pt. Udielnyja, wielikokniażeskija i carskija diengi driewniej Rusi sobranija grafa E. K. Gutten-Czapskogo (Petersburg 1875). Sławę w Rosji przyniosła mu bogata kolekcja rosyjskich rycin i ksiąg. Te zbiory zostały rozproszone w Rosji. Emeryk hr. Hutten-Czapski część numizmatów sprzedał Wielkiemu Księciu Gieorgijowi Michajłowiczowi Romanowowi w 1884 roku. Dużą partię zbiorów jako ojcowiznę przekazał, wraz z posiadłością Stańków, najstarszemu synowi Karolowi (1860-1904), gospodarnemu prezydentowi miasta Mińska na Białorusi. Podzieliły one niestety smutny los wojenny polskich majątków kresowych.
Decyzja Emeryka hr. Hutten-Czapskiego o wyborze Krakowa na stałą siedzibę dla zbiorów była trafna i pozwoliła ocalić je przed kataklizmami dwóch wojen światowych. Przyczyniło się do tego wzniesienie specjalnego pawilonu dla kolekcji przy ul. Wolskiej 10, przylegającego do zamieszkałej przez Czapskiego posesji nr 12 (dzisiaj ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego).
Odbiór społeczny wystawy w Krakowie był znakomity. Muzeum w pięknie zaprojektowanym przez Tadeusza Stryjeńskiego pawilonie wzbudziło zaciekawienie publiczności i uznanie koneserów. Zawarto w nim przecież skarby sprowadzone "w 134 skrzyniach, przywiezionych w sześciu wagonach, mieszczących numizmaty, medaliony, konchy, starą porcelanę, stare zbroje, stare meble gdańskie, bibliotekę cenną zawierającą wiele okazów z wywiezionej do Petersburga biblioteki Załuskich, wreszcie zbiór geologiczny i mineralogiczny mogący się zaliczać do najcenniejszych w Europie..." ("Czas" z 8 stycznia 1895 roku). Formalne przekazanie zbiorów przez rodzinę Czapskich Gminie M. Krakowa w obecności zaproszonego na sesję Komitetu MNK nastąpiło 9 marca 1903 roku.
Dar został uhonorowany przez ojców Miasta Krakowa mianem "prawdziwie królewskiego podarunku, za który należy się wdzięczność rodzinie śp. Emeryka hr. Hutten-Czapskiego". Uchwalono też konkurs na wykonanie odlewu pamiątkowej plakiety. Wygrał go Konstanty Laszczka (1865-1956). Projekt o wymowie symbolicznej został zrealizowany w 1904 roku (24 plakiety w brązie i 1 srebrna dla rodziny Czapskich) jako Plakieta na pamiątkę ofiarowania zbiorów Gminie Miasta Krakowa. Z boków plakieta dekorowana bordiurą z wici kwiatowych. Dolna i górna taśma zawierają napis: MONUMENTIS PATRIAE NAVFRAGIO EREPTIS, w dolnej: PAMIĘCI EM. HR. HVTTEN. CZAPSKIEGO. KRAKÓW