MNICH NAD MORSKIM OKIEM, 1904

Prowieniencja:
Mnich nad Morskim Okiem w r. 1904 został zakupiony z wystawy Wyczółkowskiego w TZSP w Warszawie przez Marię Szlenkierową (patrz: Sprawozdanie Komitetu TZSP za rok 1904, s. 54), która następnie ofiarowała go w prezencie ślubnym Marii z Bobrowskich (1883-1956) i Janowi Heurichowi (1873-1925), znanemu architektowi. Odtąd obraz pozostawał przez lata w rękach jednej rodziny.


Począwszy od schyłku lat 90. XIX w., Leon Wyczółkowski wielokrotnie wyjeżdżał w Tatry, a nawet na pewien czas opuścił pracownię i przeniósł się na plener, w głuche turnie nad Czarny Staw i na szczyty gór. Podczas tych wypraw powstało kilkadziesiąt pejzaży tatrzańskich, obrazów malowanych olejno, pastelem bądź akwarelą. Artysta studiował pejzaż górski o każdej porze dnia. Już od wczesnego ranka z otwartego namiotu podpatrywał efekty światła pierwszych promieni słońca, jakie padały na olbrzymie masywy granitowych szczytów... Specjalnie lubił malować góry w dnie pochmurne, ponure. Najchętniej posługiwał się pastelami, techniką pozwalającą uchwycić szybko zmieniające się oświetlenie i koloryt krajobrazu. Często w ciągu jednego dnia – od 6-ej rano do późnego wieczora – kilkakrotnie malował ten sam wycinek pejzażu, oddając, wzorem impresjonistów, różnorodność efektów świetlnych.
Mnich nad Morskim Okiem powstał w r. 1904 podczas długiego pobytu artysty w Zakopanem – malowałem w sierpniu, we wrześniu, w październiku. Kompozycja jest tu rozwiązana w dwóch planach – surowej skalnej ściany ośnieżonych szczytów i zieleniejącego, miejscami przysypanego śniegiem stromego zbocza. Obraz odznacza się szlachetną, wyrafinowaną kolorystyką, utrzymaną w gamie różnych odcieni zieleni, szarości i bieli. Podczas tego samego wyjazdu w Tatry artysta namalował jeszcze drugi, podobnie ujęty widok Mnicha, tym razem ze zboczem górskim całkowicie pokrytym śniegiem (zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie). W obu obrazach dostrzegalne są inspiracje japońskim drzeworytem, który Wyczółkowski poznał za pośrednictwem Feliksa Jasieńskiego, którym się fascynował i kolekcjonował.
Cytaty: Leon Wyczółkowski. Listy i wspomnienia...

Bibliografia:
– Wystawa obrazów Leona Wyczółkowskiego [tekst polski i rosyjski; kat. TZSP w Warszawie; Warszawa 1904], s. nlb. nr kat. 27 (Mnich nad Morskiem Okiem);
– Sprawozdanie Komitetu TZSP za rok 1904, Warszawa 1905, część 2; Lista osób, które nabyły dzieła sztuki...; s. 54;
– Illustrierter Katalog der XI. Internationalen Kunstausstellung im Kgl. Glaspalast zu München 1913 veranstaltet von der „Münchener Künstlergenossenschaft“ im Verein mit der „Münchener Secession“, 1. Juni bis Ende Oktober, München 1913, s. 203, nr kat. 3531; s. 314 nr kat. 3531 (Der Felsen „Mönch“ im Tatragebirge; Pastell);
– „Tygodnik Ilustrowany“ 1921, II półrocze, nr 49 z 3. grudnia, il. na s. 781 (jako: Widok tatrzański z wystawy jubileuszowej Pr. Leona Wyczółkowskiego w TZSP w Warszawie);
– „Sztuki Piękne“ R. II, 1925 /1926, nr 9, tabl. przed s. 369, repr. barwna (jako: Mnich nad Morskim Okiem, pastel);
– F. Kopera, Dzieje malarstwa w Polsce, Kraków 1929, tabl. 86 (jako: Widok tatrzański);
– Katalog wystawy Leona Wyczółkowskiego, IPS, Warszawa, VI – VII 1932, s. 13, nr kat. 106 (jako: Mnich);
– Leon Wyczółkowski 1852-1936. Dzieła malarskie, Przewodnik 125, TZSP w Warszawie, [wstęp i oprac. katalogu M. Twarowska]. Warszawa, wrzesień 1937, s. 30, nr kat. 62.

Porównaj także:
K. Kulig-Janarek, W. Milewska, Leon Wyczółkowski 1852-1936, W 150. rocznicę urodzin artysty, [katalog wystawy] Muzeum Narodowe w Krakowie 2003, s. 163, nr kat. 81, il.