LATARNIA, ok. 1892-93

Ludwik de Laveaux - malarz; w latach 1884-90 studiował pod kierunkiem Jana Matejki w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, a w międzyczasie uczył się także w Akademii monachijskiej (1887-89). W okresie swojej nauki w Krakowie często wyjeżdżał na studia plenerowe do Bronowic, zatrzymując się wówczas u zaprzyjaźnionego z nim Włodzimierza Tetmajera oraz do Zakopanego i w Tatry. W roku 1890 udał się na dalsze studia do Paryża i zamieszkał tam na stałe. Stamtąd w roku 1891 podróżował do Bretanii, a także kilkakrotnie odwiedzał kraj. Chory na płuca zmarł przedwcześnie. Przypomniał malarza Stanisław Wyspiański wprowadzając go do Wesela jako postać Widma - zmarłego narzeczonego Marysi. Malował przede wszystkim w technice olejnej, rzadziej gwaszem lub kredką, widoki wsi, pejzaże miejskie, morskie, studia wieśniaczek oraz portrety.
Przygotowując się do namalowania Opery paryskiej w nocy, obrazu znajdującego się obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, de Laveaux tworzył zapewne szkice przygotowawcze, pracując nad odtworzeniem wilgotnej nawierzchni placu błyszczącej w świetle nocnej latarni. Odmiennie, niż w skończonym obrazie malarz nie wprowadził tu sylwetek ludzi. Jego uwaga skoncentrowała się na uchwyceniu relacji przestrzennych w nocnym oświetleniu oraz na poszukiwaniu niuansów barwnych odpowiednich do oddania efektów świateł przenikających ciemność - zróżnicowanych pod względem temperatury barwy, wyzłacających bruk i mury, siejących wokół drobne, wielobarwne bliki. Studium utrzymane jest w charakterystycznej tonacji nocy: zgaszone ciemne fiolety, brązy, ugry i żółcienie, chłodne błękity oraz akcenty bieli, różu, lila. Przykuwa uwagę bardzo szczególnym nastrojem, znamiennym także dla innych studiów artysty z tego zakresu.
Znany jest rysunek kredką ze zbiorów prywatnych, przedstawiający fragment placu Opery z latarnią, bardzo podobny do prezentowanej obecnie, a nieznanej uprzednio, kompozycji (por.: A. Melbechowska-Luty, Widmo. Życie i twórczość Ludwika de Laveaux (1868-1894), Wrocław 1988, s. 71, poz. 149. il. 53; A. Melbechowska-Luty, Nokturny. Widoki nocy w malarstwie polskim, Warszawa 1999, il. s. 120; "Mus mnie woła�" Ludwik de Laveaux (1868-1894), (Z. Gołubiew, A. Zeńczak, A. Melbechowska-Luty), Katalog wystawy monograficznej Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków XII. 2005-II. 2006, s. 93, poz. kat. 76, il. 76). Przede wszystkim należy jednak nadmienić, że w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie znajduje się jeszcze jedno studium olejne do tego samego obrazu (Paryż w nocy - fragment latarni na placu; olej, karton; 16 x 23,5 cm) - o nieco innym zasięgu, bardziej horyzontalnym.
Autorstwo Ludwika de Laveaux w odniesieniu do niniejszej pracy nie budzi wątpliwości. Oprócz samego motywu charakterystyczny dla tego malarza jest sposób prowadzenia pędzla, paleta, a nawet format pracy zbliżony do formatu wspomnianego wyżej studium ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie.
Ujawnienie tego studium poszerza krąg prac Ludwika de Laveaux poświęconych nocnym widokom Paryża, nad którymi - pomimo trawiącej go choroby - z wielką pasją pracował w latach 1892-1894. W pracach tych, przerwanych śmiercią artysty, jego talent osiągnął najwyższy poziom.