RECHA (SZKIC), 1877

Proweniencja:
- dom aukcyjny Sotheby’s, Jerozolima, maj 1985;
- kolekcja Jacoba i Asei Furman, Santiago, Chile;
- MatsArt Auctioneers & Appraisers, listopad 2008;
- Louiza Auktion, Bruksela, czerwiec i grudzień 2012;
- MatsArt Auctioneers & Appraisers Jerozolima, styczeń 2014;
- kolekcja prywatna, Polska.

Wystawy:
- The Tel Aviv Museum of Art, maj - lipiec 1991;
- Muzeum Narodowe w Warszawie, sierpień - październik 1991.


Obraz opisany i reprodukowany, m.in. w:
- K. Bernhaut, Maurycy Gottlieb. 1856-1879. 39 Reproductions of the artist’s paints, Tel-Aviv 1961, tabl. 60.;
- N. Guralnik, In the Flower of Youth. Maurycy Gotlieb 1856-1879. With contributions by E. Kolb & J. Malinowski, [kat. wystawy; V - VII 1991], Tel-Aviv Museum of Art, National Museum in Warsaw, Tel-Aviv 1991, s. 155, nr kat. 29, il.;
- [J. Malinowski], Maurycy Gottlieb 1856-1878, kat. wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, VIII - X 1991, s. nlb., nr kat. 22;
- Treasures of Jewish Art: From the Jacobo and Asea Furman Collection of Judaica, New York 1998, s. 263 (ilustracja barwna);
- [J. Malinowski], Maurycy Gotlieb - Powitanie…, D.A. Agra-Art, Warszawa 1999, s. nlb., il. nlb. 9.

Recha, obraz Maurycego Gottlieba należy do cyklu dzieł malowanych jako ilustracje do Natana Mędrca - głoszącego idee tolerancji religijnej - dramatu wybitnego niemieckiego poety Gottholda Ephraima Lessinga (1729-1781).

Akcja „Natana Mędrca“ rozgrywa się w Jerozolimie około roku 1193, w burzliwych czasach wojen krzyżowych, na styku odmiennych kultur i religii - judaizmu, chrystianizmu i mahometanizmu. Jest to opowieść o szlachetnym jerozolimskim Żydzie Natanie, który zaopiekował się chrześcijańską dziewczynką Rechą i wychował ją jak córkę, pomimo, że to właśnie chrześcijanie uprzednio wymordowali mu rodzinę. Wróciwszy z dalekiej podróży Natan dowiedział się o pożarze, który nawiedził jego dom, a z którego ocalił Rechę młody rycerz-templariusz. Między parą młodych zrodziło się uczucie; w toku wydarzeń okazało się jednak, że oboje są rodzeństwem - dziećmi zmarłego brata sułtana Saladyna. Postać Rechy, wychowanej przez Żyda, córki muzułmanina i chrześcijanki, stała się symbolem pojednania trzech religii w imię najwyższych zasad etycznych. Dysputę Natana z Saladynem, a także wątek siostry sułtana Sittah, uznać trzeba za pełen tolerancji dialog różnych postaw religijnych i filozoficznych.
J. Malinowski, Maurycy Gottlieb - Powitanie..., Warszawa 1999

W roku 1877 największy monachijski wydawca, Friedrich Bruckmann postanowił wydać Natana Mędrca w bogatej, luksusowej szacie graficznej. Wykonanie ilustracji zlecił Maurycemu Gottliebowi, młodemu, ale już cenionemu artyście. Bruckmann widywał jego prace na wystawach; zainteresował go zwłaszcza Shylock i Jessica, scena z Kupca weneckiego Williama Szekspira.

Dla Maurycego Gottlieba, który czuł się zarówno Polakiem, jak i Żydem, było to na pewno zlecenie ważne i szczególne także ze względu na zawarty w dramacie Lessinga głęboki humanizm.

Zgodnie z zamówieniem, Gottlieb miał przygotować około 12 obrazów, malowanych olejno na płótnie w technice en grisaille. Uzyskiwane tą techniką różne odcienie i gradacje szarości nadawały się bowiem najlepiej do fotograficznej reprodukcji. Takie „malowanie na szaro“ było dla artysty sporym wyzwaniem, wymagającym odeń szczególnej wrażliwości na światło, gradacje tonów i walorów. Według umowy malarz miał najpierw przedstawić Bruckmannowi niewielkie szkice i - dopiero po akceptacji - przenosić te kompozycje na duże płótna. Takich szkiców namalował Gottlieb około dwudziestu, wersji finalnych - obrazów o formacie ca 110 x 80 cm - co najmniej cztery. Były to: Powitanie Natana przez Rechę, Ocalenie Rechy z płomieni, Scena końcowa z Saladynem, Sittah i Rechą oraz Saladyn i Sittah przy szachach. Trzy pierwsze znajdują się w różnych prywatnych kolekcjach, czwarty uchodzi za zaginiony.

Z końcem 1877 artysta przerwał jednak pracę nad „cyklem Natana“, bowiem Bruckmann z niewiadomych powodów wycofał się z umowy i ostatecznie do wydania dramatu Lessinga nie doszło.

Już po śmierci Gottlieba dwanaście szkiców i dwa duże obrazy (Powitanie Natana przez Rechę i Ocalenie Rechy z płomieni) trafiło do zbiorów krakowskiego prawnika Emila Beresa, przyjaciela artysty, inne rozpierzchły się po świecie (m.in. Izrael, Australia, USA).

Jednym z tych ostatnich jest także oferowany szkic do Rechy, namalowany olejno na płótnie naklejonym na tekturę (w katalogach i na stronach internetowych spotykane jest także - błędne - określenie techniki, jako „gwasz na tekturze“) Dodatkowo artysta użył tu jeszcze trzonka pędzla, żłobiąc ornamentalne linie w mokrej, świeżej farbie.

Zarówno w tym obrazie, jak i w pozostałych pracach cyklu wciąż jeszcze dostrzegalne są inspiracje malarstwem uwielbianego nauczyciela artysty, „mistrza“ Jana Matejki, widoczne w formie, rysunku, a czasem w gestach czy upozowaniu postaci.

Jak zauważył Jerzy Malinowski - Obrazy-ilustracje do „Natana Mędrca“ były też pierwszymi pracami, w których artysta podjął tematykę świata żydowsko-arabskiego. A o tym, że go ten świat pociągał świadczy, m.in. malowany równocześnie „Autoportret w stroju beduińskim“, stroju z balu w monachijskim Kunstvereinie (1877; zaginiony).
J. Malinowski; op.cit.