MĘŻCZYZNA ZE ZŁOTYM DIADEMEM NA SZYI I TRZOSEM PIENIĘDZY (ALEGORIA CHCIWOŚCI)

Za opinią Marii Kluk:
W XVI w. wśród artystów popularny był podręcznik, ukazujący przedstawienia alegorycznych postaci, przed-miotów, roślin, zwierząt i stosownych sentencji towarzyszących. Podręcznik ten, Iconologia Cesare Ripy, (?) była wydana wielokrotnie także w XVII w. W wydaniu Persa (Amsterdam 1644), wśród innych występków, na stronie 169 znalazła się alegoria chciwości (avaritia). Jest to stojąca niewiasta, w prawej ręce trzymająca trzos, za którą z tyłu stoi pies. Artyści dość często dowolnie zmieniali usytuowanie, otoczenie, a nawet płeć alegorycznej postaci, jednak osobę trzymającą w ręku trzos z pieniędzmi nieodmiennie kojarzono z chciwością, także w wiekach XVIII i XIX. W sposób dość luźny obraz nawiązuje do dzieł Rembrandta z lat czterdziestych XVII wieku, które przyniosły liczne przedstawienia starców (por. np. Rabin z 1644, Gemäldegalerie Dresden, repr. A. Bredius, Rembrandt Gemälde, 630 Abbildungen, Wiedeń b.d., nr.272). Jednak stylistycznie oraz ze względu na kolorystykę i technikę malowania bliższy jest koncepcjom malarskim i dziełom późniejszego niemieckiego naśladowcy Rembrandta oraz eklektyka, Christiana Wilhelma Ernsta Dietricha (1712-1774) (por. obraz tegoż w Łazienkach Królewskich, płótno, olej, 49,5 x 40 cm, nr. inw. MNW164029). (?) Zaletą tego dzieła jest fakt, że przypomina i utrwala myślenie o sztuce w kategoriach retoryki. Według jej zasad, sztuka powinna uczyć, sprawiać przyjemność i wzruszać (docere, delectare, permovere). Obraz ten ostrzega zatem przed gonitwą za mamoną, sprawia przyjemność bo udało nam się rozszyfrować jego znaczenie, i porusza, bo każde z nas styka się z chciwością na co dzień, a forma tego przypomnienia stanowi przyjemność dla zmysłu wzroku.