PORTRET MĘSKI, 1 poł. XVII w.

Zygmunt II August (1520-1572), król polski - formalnie od 1530 r., faktycznie od 1548 r., wielki książę litewski od 1522 r. (rządy na Litwie od 1544 r.), syn Zygmunta Starego i Bony; ostatni władca z dynastii Jagiellonów. Po śmierci ojca (1548), przejąwszy rządy w Polsce, zmagał się początkowo z niezadowoloną z trybu objęcia przez niego tronu polskiego opozycją (został bowiem koronowany jeszcze za życia ojca). Również małżeństwo Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną budziło niechęć magnatów i szlachty. Rządy swe król opierał początkowo na senacie, ale potrzeba uzyskania funduszy na prowadzenie wojen, skłoniła go do sojuszu ze szlachtą. Podczas sejmu w Piotrkowie (1562-63) uchwalono egzekucję dóbr królewskich i utworzono stałe wojsko zaciężne, tzw. kwarciane. Wprowadzenie reform i uzyskanie poparcia szlachty umożliwiły królowi zaangażowanie w politykę zagraniczną. Wcześniej, w 1561 r., działaniami dyplomatycznymi, doprowadził do sekularyzacji Zakonu Kawalerów Mieczowych i przyłączenia do Polski części Inflant. Spowodowało to wybuch wojny siedmioletniej północnej (1563-70) i podział Inflant między Polskę, Litwę, Szwecję, Danię i Rosję. Tym samym Zygmunt August włączył Polskę w rywalizację o panowanie nad Morzem Bałtyckim. W 1568 r. król rozpoczął budowę polskiej floty wojennej, powołał w tym celu Komisję Morską. W 1569 r. w Lublinie doszło do zawarcia unii polsko-litewskiej, która dała początek Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Odtąd Polska i Litwa miały mieć wspólny sejm, wspólną elekcję króla, politykę zagraniczną i system pieniężny. Zachowano oddzielne wojsko, skarb i szereg odrębności ustrojowych.
Okres panowania Zygmunta II Augusta to czas rozkwitu kultury, nauki i sztuki polskiego odrodzenia, szczytowy okres "złotego wieku" kultury polskiej. Król, sam starannie wykształcony, otaczał się wybitnymi twórcami i artystami. Będąc miłośnikiem tkactwa artystycznego, zebrał bogatą kolekcję arrasów. Zmarł bezpotomnie w 1572 r., kończąc panowanie Jagiellonów w Polsce.