OPŁAKIWANIE CHRYSTUSA Z MATKĄ BOSKĄ I ANIOŁAMI

Obraz przedstawia opłakiwanie Chrystusa po Jego męczeńskiej śmierci, przez Matkę Boską i anioły. Jest to narracyjna i emocjonalnie rozbudowana wersja wcześniejszej, tzw. Piety anielskiej, typu ikonograficznego, znanego już w Średniowieczu. Piętnastowieczne przedstawienia Piety anielskiej były przede wszystkim obrazami o charakterze dewocyjnym i mistycznym; ukazywały martwe ciało Chrystusa, ujęte w pozycji siedzącej, na brzegu grobu i podtrzymywane przez postacie aniołów. Były to wówczas wyobrażenia eucharystycznego Corpus Christi. Tutaj zaś scena zachowuje pozór rzeczywistości historycznej, lecz z udziałem - obok postaci Maryi - również aniołów, czystych duchów, które w sposób materialny zdają się włączać w żałobę po umęczonym Synu Boga. Rozbudowana strona uczuciowa i realizm przedstawienia stanowią wskazówkę, co do powstania malowidła w okresie po soborze trydenckim (zakończenie obrad 1563 r.), najpewniej zaś po wprowadzeniu w życie szczegółowych traktatów, dotyczących sztuki religijnej, jakie ośrodki episkopalne wydawały do końca XVI wieku. Sposób kształtowania szaty anioła flankującego kompozycję z prawej strony, przenikającymi się kontrastującymi kolorami, świadczy o znajomości technik malarskich doby manieryzmu. Przyjąć, zatem można z dużą dozą prawdopodobieństwa, iż obraz powstał na początku XVII wieku.
Jest on dziełem zapewne cechowego malarza północnoeuropejskiego. Nierówny poziom poszczególnych motywów świadczy o posiłkowaniu się prawdopodobnie wzorcami graficznymi: bezsprzecznie najlepszą partię malowidła stanowi centralnie usytuowane ciało Chrystusa, podczas gdy postać Maryi i aniołów z lewej strony należą do motywów znacznie słabszych. Mały format obrazka i jego wybitnie horyzontalny format mogą świadczyć o fakcie, iż obrazek stanowił niegdyś element dekoracji jakiegoś mebla w zakrystii. Brak w nim charakterystycznych cech stylistycznych, które pozwoliłyby na połączenie pracy z konkretnym ośrodkiem artystycznym. Powstał niewątpliwie na północ od Alp, lecz trudno wypowiedzieć się definitywnie, czy na terenie Niemiec, czy może nawet Europy środkowej.
[H. B. ]