Wenus na Lesbos (Safo), około 1919 r.

"Ponieważ zaś cudne zjawisko ludzkiego ciała było od lat tysięcy źródłem czystego natchnienia dla artystów, ponieważ w dziełach tych nagość przedstawianych nie ma nic sromotnego ani sprośnego, tylko istotne piękno, harmonja lub siła - przeto nie wahamy się dać naszym czytelnikom reprodukcję z obrazu R. Kramsztyka `Venus z Lesbos`, który wyobraża starożytną boginię miłości. Kramsztyk, malując, usiłuje wniknąć w istotną treść zjawiska - stąd w dziełach jego (...) nie ma lekkiego prześlizgiwania się po powierzchni rzeczy, lecz dążenie do ukazania nam ich istoty. (...) Kramsztyk w dziele tym potrafił wydobyć piękno pełne melancholii, a w twarzy portretu zawarł przezierający po przez wielką powagę, smutek i majestat cierpienia, uśmiech gorzki, lecz wszystko rozumiejący, wiele usprawiedliwiający i wiele mogący wybaczyć. (...) Kramsztyk, aczkolwiek młody, jest siłą malarską w Polsce pierwszorzędną". J. R., Roman Kramsztyk, Światło , 1920, z. 4, s. 6

Kramsztyk, pracując nad prezentowanym obrazem, stworzył kilka rysunków przygotowawczych (jeden z nich znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, drugi w kolekcji prywatnej w USA). Artysta opracował też alternatywny wariant olejnej kompozycji. Obraz zatytułowany "Wenus z Lesbos (Sapho)" znamy z czarno-białych reprodukcji i kilku krótkich wzmianek w prasie dwudziestolecia. Praktyka malarska, polegająca na wykonywaniu szczegółowych studiów przygotowawczych i tworzeniu kilku wariantów jednej kompozycji, jest dla twórczości Kramsztyka bardzo charakterystyczna. Artysta ustawicznie poszukiwał możliwości doskonalenia swoich prac. Większość jego najlepszych obrazów istnieje dlatego w kilku replikach. Prezentowana "Wenus z Lesbos", choć jest jedną z dwóch znanych wersji tej kompozycji, jest jednak szczególnie cenna. Drugi obraz jest bowiem zaginiony. Kompozycja obrazu opiera się na klasycznych wzorcach, które artysta zaczerpnął ze sztuki renesansowej. Umiejscowienie nagiej kobiety na tle pejzażu i ułożenie jej ciała każą myśleć o płótnach Tycjana. Podobnie drobna figura statku na horyzoncie, symbolizująca samotność opuszczonej kochanki, pojawia się niekiedy w obrazach weneckiego mistrza. Kramsztyk, choć wykorzystuje tycjanowską ikonografię, rozwija ją w bardzo twórczy sposób. Fajka trzymana przez Wenus, jej nonszalancki gest czy cezanne`owski sposób kładzenia farby pozwalają widzieć w obrazie wczesny przykład indywidualnego stylu artysty. To właśnie wczesny okres twórczości artysty był przez krytykę przyjmowany ze szczególnym entuzjazmem. Do propagatorów talentu Kramsztyka należeli w dwudziestoleciu m.in. Wilam Horzyca i Konrad Winkler. W pierwszym numerze "Skamandra" z 1920 roku anonimowy krytyk pisał z pasją o związku artysty z ideałami sztuki Odrodzenia. Autor podpisujący się inicjałami AS ze szczególną uwagą odnotował jedną z wersji obrazu "Wenus z Lesbos". AS pisał: "Safo" Kramsztyka jest dziełem sztuki, ponieważ obok uczuciowości, poczucia formy, faktury malarskiej i zrozumienia praw harmonii i dysharmonii koloru posiada kompozycję: jest zamkniętym na pewnej oznaczonej płaszczyźnie obrazem i może być zastosowana do architektury. A że w dziedzinie sztuki nie ma żadnych kryteriów i dowodzenia tem samym są bezpodstawne, za słusznością moich wrażeń przemawia chyba tylko samo nagromadzenie symptomatów towarzyszących zwykle dziełom wybitnym". (AS, Salon Doroczny w Zachęcie, "Skamander", z. 1, 1920, s. 55). Roman Kramsztyk naukę malarstwa rozpoczął w Warszawie, gdzie uczył się rysunku i malarstwa u Z. Stankiewicz, A. E. Hersteina i M. Kotarbińskiego. Studia kontynuował na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem J. Mehoffera (1903-04) oraz na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Po 1918 roku uzupełniał artystyczne studia w pracowni Hersteina w Berlinie. Lata 1910-14 spędził w Paryżu, gdzie wstąpił do Towarzystwa Artystów Polskich i reaktywowanego w 1915 roku Polskiego Towarzystwa Artystyczno-Literackiego. W 1917 roku przyłączył się do I wystawy Ekspresjonistów Polskich zorganizowanej w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych, będącej manifestacją pierwszej fali polskiej awangardy. W 1918 roku został członkiem Nowej Grupy, którą utworzył m.in. z Tadeuszem Pruszkowskim i Eugeniuszem Zakiem. Brał udział w pokazach sztuki polskiej w Barcelonie, Paryżu, Sztokholmie, Brukseli, Pittsburghu i Moskwie. Uczestniczył ponadto w Międzynarodowej Wystawie "Sztuka i Technika" w Paryżu w 1937 roku i Wystawie Światowej w Nowym Jorku w 1939 roku. W kraju eksponował swe prace w warszawskiej Zachęcie (w okresie 1909-24), TPSP we Lwowie, Krakowie i Poznaniu oraz uczestniczył w salonach paryskich. W 1922 roku osiadł na stałe w Paryżu, gdzie związany był ze środowiskiem artystycznym École de Paris - poślubił siostrę Ludwika Marcoussisa, Bronisławę. W tym samym roku został współzałożycielem Stowarzyszenia Artystów Polskich RYTM reprezentującego w sztuce polskiej lat 20. nurt klasycyzujący. W 1939 roku wrócił do Polski. Początkowo ukrywał się po stronie aryjskiej, ale w 1940 roku zdecydował się przejść do ogrodzonej dzielnicy żydowskiej. Zmarł w getcie warszawskim w 1942 roku.