AKT KOBIETY WSPARTEJ NA ŁOKCIACH, ok. 1956

Musée des Beaux-Arts, Saint Loo, listopad/grudzień 2001. Studia malarskie w pracowni Wojciecha Weissa. Jeden z założycieli grupy "Kapistów" razem z Hanną Rudzką-Cybisową, Janem Cybisem, Zygmuntem Waliszewskim. Razem wyjechali do Paryża i pobyt we Francji przeciągnął się aż do 1938 roku. Po wojnie objął katedrę malarstwa na WSSP w Sopocie, od 1949 r. profesura na ASP w Warszawie, aż do 1969 r. Był znakomitym wykładowcą, uformował całą plejadę świetnych uczniów. Ważnym i cennym sposobem ukazania dorobku Nachta-Samborskiego jest prześledzenie motywów, które szczególnie malarza frapowały i niejako zmuszały do ich drążenia, powtarzania. Do takich należą niewątpliwie wizerunki ludzkie i akty. Malowane przez kilkadziesiąt lat, bardzo rózne, czasem sprowadzające twarz do krągłej, jasnej plamy. To są portrety zaintrygowane człowiekiem, żartobliwie i bysytrze rozważają inność ludzkich charakterów, osobliwości brzydoty i zagatkowość wdzięku. Zgoła na przekór kapistowskim pewnikom głoszącym iż: "Wartość nadaje (obrazowi) dopiero właściwe jemu przetopienie farby na światło i kolor. Odczłowieczenie niejako osób, odrzeczowienie rzeczy". Portrety te są na pewno miejscem subtelnej osmozy z szeroko pojętym ekspresjonizmem, który znał dobrze takie wczuwające się, szukające Buberowskiego Ja-Ty wizerunku. Jednak nie bez zastrzeżeń: Nacht niewiele miał w sobie z powagi Niemców. Nigdy nie opuszczało go, narzucające lekko ironiczny dystans, poczucie humoru. I coś na kształt towarzyskiego kodeksu, który nie pozwala na publiczne wychylenie się poza pewną granicę, za którą rozpościerają się nagie obszary tragizmu. Poza tym żył przecież blisko z kolegami kapistami, wraz z nimi przeszedł przez szkołę Paryża i byłoby ślepotą pominięcie jego upodobania do delikatnej gry kolorystycznej, ale uprawianej swobodnie, bez unikania szerokich płaszczyzn czystego koloru. Bogato i różnorodnie, utkana przez tę grę materia-czasem przejrzysta niczym migotliwa, to znów blada zawiesina, czasem gładko emaliowa - ożywiona jest zawsze jakimś ruchem, niedopowiedzianą prawdą, może - duchem po prostu. (Joanna Pollakówna)