KOMPOZYCJA ABSTRAKCYJNA, 1963

Obraz jest kompozycją plastyczną Tadeusza Kantora, powstałą w pó¼nym okresie inspiracji artysty nurtem informel. Technika taszystowska stosowana przez artystę w twórczości plastycznej od około połowy lat 50-tych do około połowy lat 60-tych odzwierciedla się tutaj w spontanicznym geście na płaszczy¼nie płótna, a przez to takiej kompozycji, której głównym założeniem jest nieforemność i brak uchwytnego powiązania z kształtami znanymi nam
z doświadczenia. Podobny sposób kształtowania powierzchni malarskiej charakterystyczny jest dla większości kompozycji artysty z tego okresu. Usytuowanie głównego wizerunku
w centralnej części płótna oraz skontrastowanie go kolorystycznie z płaskim, jednolitym tłem o odmiennej skali barwnej jest częstym zabiegiem artysty - choćby dla przykładu - wykorzystanym w serii kompozycji Peintre z roku 1961, podobnie jak łączenie malarskich elementów płaskich (głównie na obrzeżach głównego przedstawienia) z kumulacją spoiwa malarskiego w centrum. Charakterystyczną cechą informelowych prac artysty, obecną również w omawianym obrazie z 1963 roku, jest napięcie i dynamika formy. Występujące tu w bezpośredniej korelacji plamy o różnorodnym nasyceniu barwy i odmiennym ukierunkowaniu formy, wskazują na tendencje odśrodkowe oraz takie oddziaływanie na odbiorcę przedstawienia malarskiego, aby niemożliwym okazało się jednoznaczne uchwycenie systemu znaków, a przez to zawartych w nim treści. Kompozycję o podobnym sposobie oddziaływania prezentuje m.in. obraz z tego samego roku, zatytułowany Peinture. Zamierzona nieforemność jest tutaj silnie uchwytna, podobnie jak spontaniczność malarskiego gestu. Swą strukturą wpisuje się ów obraz w niezwykle intensywne dziesięciolecie twórczości artysty, zapoczątkowane wizytą w Paryżu w 1955 roku i możliwością poznania oryginalnych dzieł prekursorów nurtu informel, takich jak Michel Tapie, Georges Mathieu, Jean Fautrier, Hans Hartung, czy wreszcie Jackson Pollock. Fascynacja nową techniką, a następnie twórcza jej transpozycja, wprowadziły do sztuki Kantora nową jakość (zarówno do twórczości plastycznej, jak i teatralnej oraz pism teoretycznych artysty), a także poprzez przeniesienie na rodzimy grunt, przyczyniły się do "odwilży" w polskiej sztuce. Jakkolwiek ciągle jeszcze utrzymany w tej technice, zawiera już ów obraz sygnały mającego się dokonać wkrótce przeobrażenia stylistyki artysty. Począwszy od 1963 roku bowiem wyra¼nie uchwytne są w twórczości Kantora poszukiwania nowej formy i nowych rozwiązań artystycznych, które skrystalizowały się ostatecznie w roku 1965 pod postacią ambalaży (z francuskiego: emballage - opakowanie). Ambalaż stał się metodą anektowania coraz większego obszaru rzeczywistości. Przenosząc w ramach tej metody na płaszczyznę płótna różnorakie elementy dosłownie lub w przenośni przejęte z bezpośredniego otoczenia, zmieniał artysta ich status i charakter; zabieg ten dotyczył w równym stopniu konkretnych przedmiotów, takich jak torby, paczki, czy parasole, jak i postaci ludzkich. Początkowo, począwszy od roku 1963 kompozycjom abstrakcyjnym, zanim całkowicie z nich zrezygnował, towarzyszyły pierwsze próby "ambalowania" przez artystę rzeczywistości. W ambalażach z lat 1965-1967 dość często występuje kompozycja ze zdecydowanym akcentem horyzontalnym, przebiegającym w poprzek górnej części dzieła, zwężającym się następnie ku dołowi w sposób nieregularny, jak w przypadku obrazu Emballage. Porównując oba obrazy, napotykamy na ewidentną zbieżność w ich kompozycji.