Ilustracje do Iliady Homera

Wacław Borowski (1885 Łódź -1954 tamże)
Studia artystyczne odbył w latach 1905-1909 w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Józefa Mehoffera. Studiował ponadto historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Lata 1909-1913 spędził w Paryżu, gdzie zafascynowała go sztuka muzealna; kopiował obrazy dawnych mistrzów z kolekcji Luwru, oglądał renesansowe gobeliny w Musée de Cluny, poznawał sztukę orientalną w zbiorach Musée Guimet. Podróże do Włoch, jakie odbył w latach 1911-1914, pogłębiły jego znajomość sztuki renesansu. W Paryżu wykonywał projekty okładek, ilustracje i winiety dla promującego odrodzenie klasycznej tradycji czasopisma „Museion”. W okresie 1914-1919 mieszkał w Szwajcarii. W 1920 r. uczestniczył jako ochotnik w wojnie polsko-radzieckiej.
Borowski był współtwórcą warszawskiego Stowarzyszenia Artystów Polskich „Rytm” propagującego w latach 1922-1932 estetykę nowego klasycyzmu; przez dłuższy czas działał w nim jako prezes. Od 1926 r. należał do Stowarzyszenia Artystów Grafików „Ryt”, zaś od 1932 r. do Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. Był członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. W okresie 1927-1933 wykładał malarstwo i kompozycję w Instytucie Sztuk Plastycznych w Warszawie. Uczestniczył w wielu ekspozycjach zarówno w Polsce jak i za granicą, m.in. w pokazach urządzanych przez Towarzystwo Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych, w weneckim Biennale (1920, 1930, 1932) oraz w wystawach okrężnych organizowanych przez Carnegie Institute w Stanach Zjednoczonych. Indywidualna prezentacja twórczości Borowskiego odbyła się w 1923 r. w warszawskim Salonie Sztuki Czesława Garlińskiego. Do najbardziej prestiżowych nagród, jakie otrzymał, należą: złoty medal na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929), wyróżnienie obrazu "Łuczniczki" na Olimpiadzie w Los Angeles (1932) oraz złoty medal za obraz "Młodość" na Międzynarodowej Wystawie Sztuka i Technika w Paryżu (1937).
Borowski był czołowym reprezentantem klasycyzującego nurtu w polskim malarstwie lat 20. i 30. Estetyka nowego klasycyzmu opierała się na antycznych i renesansowych wzorach komponowania obrazu, na które nakładały się impulsy płynące z Paryża: teoria nowego ładu klasycznego głoszona przez Maurice`a Denisa, akcentujące walory konstrukcji malarstwo André Deraina oraz dekoracyjność płócien Henri Matisse`a. Borowski stosował statyczną, wyważoną, zamkniętą w sobie kompozycję i syntetyczną, zwartą formę; podkreślał jakości rytmiczne - powolny, łagodny rytm linii i szybki, przerywany, pulsujący rytm świateł ślizgających się po powierzchniach. Walory rysunkowe zyskiwały w jego obrazach prymat nad stłumioną, pastelową kolorystyką. Formy wydobywał subtelny, światłocieniowy modelunek; bogata gradacja walorów dopełniała opisową funkcję konturów i linii. Tej wyestetyzowanej stylistyce odpowiadał pogodny nastrój wyobrażonych scen harmonijnie wpisanych w idylliczny krajobraz, oddających jedność człowieka i natury. Zobrazowane wątki odsyłają często do mitologicznych treści bądź stają się alegoriami pór roku i etapów ludzkiego życia. Częstym motywem przedstawień Borowskiego są zakochani biesiadujący w rokokowych ogrodach, pasterze i żeńcy, zbieracze owoców cieszący się obfitością zbiorów, zadumani cyrkowcy i akrobaci, pielgrzymi i waganci zagubieni w opustoszałych miejskich zaułkach, muzykanci wsłuchani w melodię swych instrumentów. Lekka geometryzacja paralelnie biegnących fałdów szat, uproszczonych brył architektonicznych i umownie traktowanego listowia tworzy kompozycyjną dyscyplinę zarówno w rozbudowanych scenach figuralnych jak i w skromnych martwych naturach. W okresie przynależności do Rytmu więzi przyjaźni i artystycznego pokrewieństwa łączyły Borowskiego z Eugeniuszem Zakiem. Artyści opracowywali podobne motywy o idyllicznym wyrazie i lirycznym nastroju, z podobną konsekwencją stylizowali formy na podobieństwo mistrzów quattrocenta i podporządkowywali je wszechogarniającej rytmizacji. We wczesnych latach 30. Borowski zintensyfikował barwy, rozjaśnił paletę i wzbogacił fakturę olejnych obrazów różnicując niekiedy malarską materię za pomocą szpachli i noża.
Prócz malarstwa sztalugowego artysta uprawiał malarstwo monumentalne. Udekorował polichromią m.in. kaplicę rodziny Kościelskich w Miłosławiu w Wielkopolsce (1914), w Warszawie Zamek Królewski (sala obiadów czwartkowych; 1925), wnętrze kawiarni Ziemiańska na ulicy Mazowieckiej (panneau dekoracyjne; 1927), cztery kamienice na Rynku Starego Miasta (1928), gmachy Banku Gospodarstwa Krajowego (supraporty) i Prudentialu (panneau dekoracyjne) oraz wnętrza M/s Piłsudski i M/s Batory (1934-35). W 1929 r. ozdobił alegorycznymi malowidłami Pawilon Sztuki na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Zajmował się także projektowaniem plakatów. Uprawiał litografię jedno- i wielobrawną; wykonywał ilustacje książkowe, m.in. do "Anhellego" Juliusza Słowackeigo (1929) i "Żywych kamieni" Wacława Berenta (1933). Jako rysownik współpracował m.in. z czasopismami "Skamander" i "Wiadomości Literackie". Z okresu wojny pochodzi cykl pasteli ilustrujących homerowskie poematy "Iliadę" i "Odyseę". Borowski był autorem projektów scenograficznych dla teatrów Warszawy, Poznania, Wrocławia, Łodzi i Częstochowy. Wieloletnia współpraca łączyła go przede wszystkim z warszawskim Teatrem Polskim. Po wojnie zajmował się także projektowaniem banknotów dla Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych w Łodzi.
Prezentowany cykl ilustracji do "Iliady" Homera artysta wykonał w klasycyzującej konwencji. Dlatego też jego narracja poprowadzona została w zwolnionym, patetycznym rytmie, a postaci herosów, bogów, wojowników i kobiet sprowadzone zostały do modułu uproszczonych, lekko zgeometryzowanych figur odzianych w luźne szaty sfałdowane na wzór kamiennych, antycznych rzeźb. Rysy ich twarzy potraktowane zostały sumarycznie, natomiast uczucia postacie wyrażają teatralnymi gestami jak przystało na bohaterów greckiego eposu. Wąska, odrealniona gama barwna złożona z szarości, zielonkawych błękitów i brązów wprowadza nastrój sennej rzeczywistości, atmosferę zdarzeń przywołanych spoza historii, z ahistorycznego czasu mitu.