Piękna nieznajoma

Chociaż art déco jest kojarzone przede wszystkim z rzemiosłem artystycznym, również w malarstwie lat 20. i 30. XX w. daje się prześledzić odziaływanie nowego stylu. Obrazy Michała Czepity powstałe po roku 1926 są dobrą ilustracją tego nurtu w sztuce. Stosowanie intensywnych i czystych kolorów, ich śmiałe zestawianie, operowanie dużymi płaszczyznami płasko kształtowanych barw czy budowanie chłodnej, wyważonej kompozycji - wszystkie te elementy praktyki malarskiej wiążą artystę z nurtem nowej sztuki dekoracyjnej. W przypadku prezentowanej "Pięknej nieznajomej" poetyka art déco wyraża się jednak nie tylko na płaszczyźnie formalnej, ale także w podjętym przez artystę temacie. W okresie dwudziestolecia międzywojennego wykształciła się w Polsce (podobnie jak w innych państwach europejskich) specyficzna kultura życia nocnego. Dansingi i kabarety stanowiły nie tylko odrębny świat wielkomiejskich zabaw, ale stały się także pożywką dla wielu artystów. Warszawskie lokale Qui Pro Quo, Miraż, Morskie Oko czy Czarny Kot w wyraźny sposób oddziałały na malarstwo, fotografię i kinematografię tego okresu. Prezentowana "Piękna nieznajoma" wydaje się wyrastać ze świata nocnych kabaretów i spektakli oraz być przykładem owocnego związku sztuki i świata zabaw nocnych. Subtelna uroda modelki, jej delikatne rysy i nienaganne uczesanie każą widzieć w niej echo którejś z kobiecych ikon tego środowiska, być może aktorki Marii Chmurkowskiej, jednej ze wzorcowych blond piękności tego okresu. Drapieżne, przypominające ptasie szpony dłonie nadają jednak portretowanej znamiona femme fatale. Podobną dwuznaczność wykorzystał artysta, zestawiając maskę zasłaniającą twarz kobiety z welonem trzymanym w jej dłoni w taki sposób, że ciało pozbawione jest jakiejkolwiek osłony. Obraz ma charakter voyeurystycznego spektaklu; erotyczny charaktery przedstawienia nie powinien dziwić. Lata 30., okres tryumfu lekkiej art-décowskiej poetyki, to również czas, w którym widać wyraźną zmianę mentalności, odprężenie i zalążki rewolucji obyczajowej.