Noc księżycowa

„Często wydaje mi się, że noc jest jeszcze bogatsza w kolory niż dzień, ubarwiona najintensywniejszymi fioletami, błękitami i zieleniami”.
VINCENT VAN GOGH, LIST DO WILLEMIEN VAN GOGH, 14 WRZEŚNIA 1888

„Noc księżycowa” to przykład obrazu, który jest skończoną, znakomitą artystycznie całością, choć można go równocześnie rozpatrywać jako część dyptyku. Taki miał być zamysł autora. Jest to jednak szczególny dyptyk, w którym jedna część dobrze radzi sobie bez swego „towarzysza”.
Obraz może być potraktowany jako martwa natura. W tle rozwija się noc, kompozycja jest obramowana przez cyprysy na dalszym planie. Te drzewa, kojarzone z nocą i zmarłymi, a jednocześnie z nieśmiertelnością i żałobą wprowadzają nas w krąg kulturowych skojarzeń, często pojawiających się w malarstwie 2. poł. XIX wieku. Noc Kotarbińskiego jest fioletowa i błękitna. Można domyślić się ciepłej letniej nocy, której nastrój potęguje niesłyszany przez nas szmer wody.
W centrum kompozycji znajduje się fontanna z płaskorzeźbioną głową i reliefowym ornamentem po bokach. Antyczna rzeźba długo fascynowała malarzy, a początki tego zamiłowania datuje się na XV wiek. Wówczas rozpoczął się proces bardziej metodycznego podejścia do niej. Zamożne rzymskie rody tworzyły na dziedzińcach pałaców kolekcje, najpierw sprawiające wrażenie nieładu, potem coraz staranniej aranżowane. Siła oddziaływania tych porozrzucanych kamiennych ułomków, znaków przeszłości – była przemożna. Malarze ustawiali postacie w obrazach w pozach Apollów i Wener. Drugim sposobem oddziaływania antyku było przedstawianie rzeźby w obrazie. Mniej lub bardziej wierne oryginałom, pełniły w malarstwie różne funkcje. Niejednokrotnie były to na przykład pejzaże z ustawionymi gdzieś w parku, niczym sztafaż, rzeźbami. Kiedy indziej przedstawienie konkretnej rzeźby stanowiło erudycyjny rebus. Treść kojarzona z danym dziełem była istotna dla całości przedstawienia. Jak w tym kontekście odczytać „Noc księżycową” Kotarbińskiego? Głowa w centrum kamienia nasuwa dwa skojarzenia: Hypnos i Meduza. Jako że Hypnos przedstawiany był częściej z jednym skrzydłem rozwijającym się z głowy, symetria medalionu z fontanny zdaje się wskazywać na Meduzę. Jeśli nawet nie jest to wizualny cytat ze słynnej Meduzy Rondanini (opisanej po raz pierwszy przez Goethego w czasie jego rzymskiego pobytu) to można założyć, że chodzi właśnie o głowę tej Gorgony. Perseusz zabił ją dzięki pomocy Ateny, a jej odcięta głowa trafiła w końcu na tarczę patronki herosa. Wzrok Meduzy miał fatalną właściwość zamieniania ludzi w kamień. Wizerunek Gorgony umieszczano w czasach starożytnych i nowożytnych jako element apotropaiczny, czyli taki, który odstrasza złe moce (Gorgonejon). Być może taki również był zamysł Kotarbińskiego, kiedy „zacytował” głowę Meduzy. Dookoła rozpościera się noc, cyprysy przypominają o świecie zmarłych, który budzi lęk. Być może w tej scenerii potrzebna jest obecność Gorgonejonu z fontanny.
Pendant do tego obrazu jest „Serenada księżycowa” (olej na płótnie, 105 x 250 cm). Senna atmosfera „Serenady” i swoista melancholia przedstawionych postaci może być dodatkowym wyjaśnieniem dla kamiennej obecności Gorgonejonu.

Wilhelm Kotarbiński, brat stryjeczny Miłosza, malarza i rysownika. Studiował w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem Rafała Hadziewicza w latach 1867-71, a od roku 1872 także w Akademii Św. Łukasza w Rzymie. Po ukończeniu studiów otworzył w Rzymie własną pracownię, w której udzielał także lekcji rysunków; jego uczennicą była m.in. Maria Baszkircew. Do kraju wrócił w 1888 roku i odtąd przebywał głównie we własnym majątku Kalsk (lub Kulsk) na Białorusi. Stamtąd wielokrotnie wyjeżdżał do Kijowa, gdzie miał pracownię w hotelu Praga; uczestniczył w wystawach kijowskiego Towarzystwa Artystycznego, a w 1893 roku był współzałożycielem Towarzystwa Malarzy Kijowskich. Wraz z Pawłem Swiedomskim, Michaiłem Niestierowem i Michaiłem Wrublem pracował przy dekoracji freskami kijowskiego soboru Św. Włodzimierza (ukończone 1894-95). Był autorem dekoracyjnych plafonów i malowideł ściennych m.in. w domu Mykołaja Tereszczenki i w pałacu Bohdana Chanenki w Kijowie oraz w salonach pałaców w Petersburgu i Moskwie. Malował przede wszystkim kompozycje o tematach biblijnych bądź antycznych – z życia starożytnego Wschodu, Grecji i Rzymu; tworzył też pejzaże oraz sceny fantastyczne i symboliczne. Obrazy artysty rzadko pojawiają się na rynku sztuki, ponieważ większość jego dorobku artystycznego zaginęła lub uległa zniszczeniu w czasie I wojny światowej i rewolucji.

PODATKI I OPŁATY:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 18%.