POCHMURNY DZIEŃ, 1903

Pejzaż Pochmurny dzień długo, bo aż do roku 2015, znany był właściwie tylko z tytułu wymienionego w Sprawozdaniach Komitetu TZSP w Królestwie Polskiem za rok 1903. Nie odnaleziono też żadnej jego reprodukcji, praktycznie pozostawał więc dziełem nieznanym i zagadkowym.

Obraz powstał podczas wakacji w roku 1903, które Wojtkiewicz spędzał w majątku ordynacji Zamoyskich w Godziszowie koło Janowa Lubelskiego, zarządzanym przez wuja Romana Święcickiego, brata matki artysty. Namalował wówczas kilka pejzaży, a cztery z nich - Łąkę, O zachodzie, Opuszczony dwór i Pochmurny dzień - już jesienią tegoż roku pokazał na swojej pierwszej wystawie prac w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych. Z tego zespołu - do niedawna - znany był tylko obraz O zachodzie z chatą i wysokimi topolami (zbiory MN w Krakowie). Łąka jest znana z fotografii (neg. IS PAN), Opuszczony dwór nadal pozostaje zagadką. Zarówno nasz Pochmurny dzień, jak i „krakowski“ obraz O zachodzie malowane są śmiało i zaskakująco nowocześnie jak na młodego artystę. Gęsta farba kładziona jest syntetycznymi, budującymi formę, impastowymi plamami nadając obu pejzażom specyficzny nastrój i ekspresję.

Te wakacyjne obrazy z 1903 roku pozostały w twórczości Wojtkiewicza rzadkimi przykładami samodzielnych pejzaży olejnych. W późniejszych bowiem obrazach artysta traktował pejzaż niemal wyłącznie jako tło swoich poetycko-melancholijnych, symbolicznych kompozycji.

Bibliografia:
- Sprawozdanie Komitetu TZSP w Królestwie Polskiem za rok 1903. Dodatek do Sprawozdania..., Warszawa 1904, s. 9 (tu wymienione cztery pejzaże: Łąka, O zachodzie, Opuszczony dwór, Pochmurny dzień);
- J. Wiercińska, Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860-1914, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969, s. 411 (wymienione pejzaże j.w.);
- B. Domańska, A. Zeńczak, Witold Wojtkiewicz 1879-1909, Katalog wystawy, t. II, MNK, Kraków 1989, s. 158, nr kat. 262 [jako obraz zaginiony];
- E. Charazińska, Kalendarium życia i twórczości [w:] Ceremonie. Witold Wojtkiewicz 1879-1909, MNW, Warszawa 2004, s. 19; patrz także: s. 30. nr kat. 1 [nota do obrazu Wierzby].