Sztandary

Studia artystyczne odbył w krakowskiej SSP w latach 1875-1895 pod kierunkiem F. Cynka, L. Loefflera, W. Łuszczkiewicza i J. Matejki. Swe umiejętności warsztatowe doskonalił w 1882 r. w ASP w Wiedniu, zaś w latach 1886-89 w Monachium. Naukę uzupełnił w paryskiej Académie Colarossi; uzyskał także stypendium na wyjazd do Rzymu. W 1895 r. osiedlił się na stałe w podkrakowskiej wsi Bronowice. W 1901 r. założył szkołę malarstwa dla kobiet, w której nauczał. W tymże roku został współtwórcą Towarzystwa "Polska Sztuka Stosowana". Jego malarstwo w pełni odzwierciedla znamienną dla okresu Młodej Polski fascynację rodzimym folklorem; obrazuje obyczaje, obrzędy i codzienne życie podkrakowskich chłopów. W ramach realistycznego nurtu Tetmajer wypracował swój oryginalny styl; zręcznie komponował wielofiguralne sceny, którym nadawał swoistą dramaturgię. Prezentowane dzieło zajmuje pod względem ikonograficznym wyjątkową pozycję w spuściźnie artystycznej Tetmajera. Obraz, pochodzący prawdopodobnie z lat 1905-1907, przedstawia groteskową alegorią rozbiorów Polski: karykaturalnie zdeformowanym postaciom agresorów ucieleśniającym wrogie mocarstwa Rosji, Prus i Austrii, towarzyszą wysłannicy szatana, wbijający sztylety w nagie ciało bezbronnej Polonii. Zarówno w wirującym w przestrzeni korowodzie jak i majaczącym w oddali polskim dworku pobrzmiewają reminiscencje patriotyczno-symbolicznych kompozycji J. Malczewskiego, zaś postacie pędzących jeźdźców ze sztandarami odsyłają do batalistycznych scen J. Brandta. Obraz wpisuje się w ten nurt polskiego modernizmu, który związany był z działalnością krakowskiego kabaretu "Zielony Balonik"; próbę przewartościowania artystycznych wzorców Młodej Polski i dziewiętnastowiecznej spuścizny kulturowej podjęli tu młodzi twórcy uprawiający początkowo gazetową karykaturę, W. Wojtkiewicz, S. Kuczborski, S. Rzecki i K. Sichulski, w prześmiewczy sposób trawestując w swych obrazach i rysunkach z lat 1904-1907 dzieła koryfeuszy polskiej sztuki (por. "Katalog IX wystawy Sztuki", Kraków 1907; Wojtkiewicz, "Orka", 1905, MNW).