Bitwa pod Stoczkiem, 1924

Obraz reprodukowany w: Kazimierz Olszański, Wojciech Kossak, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich 1982, nr kat. 159

Dzieło Wojciecha Kossaka z 1924 roku obrazuje bitwę, która rozegrała się 14 lutego 1831 roku pomiędzy jazdą dowodzoną przez Józefa Dwernickiego a dywizją rosyjską generała Fiodora Gejsmara pod Stoczkiem. Była to pierwsza zwycięska bitwa w powstaniu listopadowym. Choć nie miała większego znaczenia startegicznego w znacznym stopniu podniosła ducha Polaków. Romantyczności wydarzeniu dodaje fakt, że generał Dwernicki, jako jeden z nielicznych dowódców bardzo silnie wierzył w zwycięstwo z Rosją. Przedstawiona przez malarza scena dotyczy momentu, kiedy zwyciętwo Polaków było już jasne. W tumanie wzbitej od końskich kopyt ziemi widać polskich ułanów atakujących żolnierzy rosyjskich, którzy w ostatniej chwili chcieli ratować działa Wojciech Kossak był przedstawicielem nurtu historycznego i batalistycznego. Stworzył szereg prac nawiązujacych do okresu powtania listopadowego, m.in. Noc listopadowa (1898, olej, płótno, 66 x 128 cm, własność prywatna), Sowiński na szańcach Woli, (1922, olej, płótno, 200 x 376 cm, Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa), Artyleria w ogniu, (ok. 1909, olej, płótno, 81 x 130 cm, własność prywatna). Pamięć o bitwie pod Stoczkiem jest żywa w kulturze polskiej. m.in. w wierszach Grzmią pod Stoczkiem armaty Wincentego Pola.