KRÓL JAN III I CESARZ LEOPOLD I W POCHODZIE ODSIECZY WIEDNIA, 1908

Rysunek jest jednym z kilku "reporterskich" szkiców, wykonanych przez Wojciecha Kossaka bezpośrednio po wspaniałej defiladzie urządzonej w Wiedniu 12 VI 1908 z okazji 60 rocznicy wstąpienia na tron cesarza Franciszka Józefa. Uroczysty pochód przesuwający się przed trybuną cesarza był główną atrakcją tych uroczystości. Jego uczestnicy zgrupowani byli w dwóch grupach: - historycznej, przedstawiającej dzieje Austrii aż do chwili gdy cesarz wstąpił na tron oraz "etnograficznej", wyrażającej hołd ludów całego austriackiego cesarstwa. Kossak uczestniczył w przygotowaniach tej parady, sam też wystąpił jako Jana III jadący w towarzystwie cesarza Leopolda, którego odegrał baron Weckbecker.
Rysunki Kossaka bezpośrednio po wiedeńskiej paradzie zamieścił "Tygodnik Ilustrowany", opatrując je krótką notatką, donoszącą, że Kossak, "znakomity artysta, w ostatniej chwili przyjął dowództwo nad grupą Sobieskiego i rolę króla, kiedy miał zorganizowaną i wyćwiczoną banderię krakowską. Postawił jednak warunek, że albo pojedzie, jako król Jan na czele, z cesarzem Leopoldem, albo nie pojedzie wcale. Jeszcze na parę minut przed lożą cesarską próbowano skłonić Kossaka, aby choć o parę kroków w tyle pozostał, jednakowoż, gdy oświadczył, że z całą husarią raczej wystąpi z pochodu i zawróci - dano mu pokój. Husaria, zorganizowana przez Kossaka, wyglądała świetnie i była jedną z najpiękniejszych grup w pochodzie historycznym".
Później sam artysta całe to zdarzenie i związane z nim perypetie barwnie opisał w swoich Wspomnieniach (wyd. 1913; rozdział Pochód jubileuszowy). Jako ilustrację zamieścił jednak kompozycję pomyślaną inaczej.
Porównaj:
- W. Kossak, Wspomnienia, wyd. G. Gebethner, Warszawa - Lublin - Łódź - Kraków 1913, repr.;
- A. von Kossak, Erinnerungen, Berlin 1913, repr.;
- W. Kossak, Wspomnienia (wstęp i oprac. K. Olszański) Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1973.