Portret Hieronima Radziwiłła

Kolekcja obrazów arcyksiążąt Habsburgów z Żywca

Przedstawiamy Państwu drugą część kolekcji obrazów rodziny Habsburgów z Żywca. W pierwszej grupie oferowanej do sprzedaży przez D. A. Rempex (aukcja 23. I. 2002 r.) znalazły się kompozycje marynistyczne, odblask zainteresowania morzem i pasji podróżniczych księcia Karola Stefana Habsburga (1860-1933) admirała floty austriackiej, protoplasty polskiej linii rodu Habsburgów, który odziedziczywszy dobra żywieckie zamieszkał tu na stałe wraz ze swą rodziną (1895). Tragiczne dzieje drugiej wojny światowej, kiedy to następcy Karola Stefana na dobrach żywieckich - książę Karol Olbracht (1888-1951) i jego żona Alicja Habsburg (1889-1985) i ich dzieci - nie odcięli się od związku z Polską i nie podpisali volkslisty oraz czasy komunizmu doprowadziły do zarekwirowania majątku, a po wojnie jego upaństwowienia. Znajdujące się w Nowym Zamku w Żywcu dzieła sztuki rozpierzchły się. Część z nich przetrwała zdeponowana w Państwowych Zbiorów Sztuki, eksponowana w zamkach na Wawelu i Pieskowej Skale.
Oferowana kolekcja portretów i jeden obraz o tematyce biblijnej Lot z córkami stanowi znaczącą część muzealnego depozytu. Jego Właściciele - dzieci księcia Karola Olbrachta i Alicji Habsburg: Maria Krystyna, Renata, Karol Stefan oraz ich przyrodni brat Kazimierz Badeni - postanowili przekazać obrazy do sprzedaży, a osiągnięty dochód przeznaczyć na cele charytatywne.
Wśród prezentowanych 26 obrazów pokaźną grupę stanowią portrety dynastii Habsburgów, między innymi wizerunki cesarzy Świętego Cesarstwa Rzymskiego: Karola V (1519-1556), Ferdynanda II (1619-1637), Leopolda I (1657-1705), Karola VI (1711-1740), Franciszka I Lotaryńskiego (1745-1765) protoplasty dynastii habsbursko-lotaryńskiej, cesarzowej Marii Teresy (1745-1780), córki Karola VI, żony Franciszka I. Więzy krwi habsburskiej łączyły monarchów wielu dworów europejskich. Na wystawie pokazani zostali: królowie Hiszpanii Filip II (1527-1598), Filip IV (1605-1665), Maria Antonina, żona Maksymiliana II Bawarskiego, Eleonora Maria, księżna lotaryńska i in. Śladem więzów z historią Polski, które dostojnie eksponowali książęta Habsburgowie z Żywca jest podobizna króla Jana Kazimierza Wazy, udana kopia z wybitnego dzieła Daniela Szulca. Arcyksiążę Karol Stefan umieścił na zamku tablicę upamiętniającą wizytę króla Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W galerii Habsburgów umieszczono także wizerunek kardynała Stanisława Hozjusza (1504-1579), czołowego przywódcy kontrreformacji, biskupa warmińskiego, posła m. in. do Wiednia, przewodniczącego soboru Trydenckiego (1563), inicjatora działalności jezuitów w Polsce. Portret Hieronima księcia Radziwiłła z Balic odnosi się do dwudziestowiecznej historii rodziny Habsburgów z Żywca. Był on mężem księżnej Renaty (1888-1933), córki arcyksięcia Karola Stefana. Mariaż z arystokratą polskim, podobnie jak i małżeństwo drugiej córki Machtyldy (1891-1966) z Olgierdem księciem Czartoryskim z Baszkowa, świadczą o sympatii dla Polaków.
Galeria portretów w Żywcu, podobnie jak wiele innych kolekcji książęcych, prezentuje wizerunki antenatów. Kluczem doboru była więc wola ukazania historii rodu, jej wybitnych Jednostek. Toteż odnaleźć w niej można wiele obrazów, które stanowią powtórzenie wcześniej powstałych dzieł. Dlatego oprócz kompozycji Tycjana, Velasqueza, wspomnianego już Szulca znalazły się przywołania arcydzieł innych twórców jak choćby Alonsa Sanchesa Coello, Salvadora Soriano Biosca. Wśród artystów, którzy podjęli się tego wyzwania wyróżniają się prace Milliana, Viniegry, Ruiza Luny, powstałe na przełomie XIX i XX stulecia. Dzieła z XVIII wieku często powtarzają oficjalne portrety monarchów i powstały w pracowniach dworskich. Wskazanie ich pierwowzorów malarskich przekroczyłoby wąskie ramy niniejszego katalogu.
Jakkolwiekby nie patrzyć na prezentowane Państwu obrazy należy wspomnieć, że wiąże je genius loci Nowego Zamku w Żywcu oraz wspólna złożona historia: szczególny splot dziejów dynastii Habsburgów, z dziejami rodziny arcyksiążąt z Żywca, a tym samym z historią Polski. Wydarzeniem dopinającym te wspólne dzieje jest powrót księżnej Marii Krystyny do Żywca, do rodzinnego zamku, w którym zamieszkała w 2001 roku po latach wymuszonej przez historię nieobecności.