GHIDONI Matteo (1616 - 1689)

ROZDAWANIE JAŁMUŻNY (CZYNY MIŁOSIERDZIA)

Olej, płótno; 68 x 77 cm

[Za ekspertyzą Grażyny Bastek]

Matteo Ghidoni urodził się prawdopodobnie we Florencji, działał jednak w regionie Veneto - w Padwie i w Wenecji. Pozostawił wiele swych dzieł w padewskich świątyniach - w kościele dei Servi Filippini i w nieistniejącym już kościele S. Luca. Był jednym z malarzy, który w Veneto rozpropagowali manierę rzymskich Bamboccianti. (Bamboccianti - malarze z Niderlandów działający w I poł. XVII wieku w Rzymie rozwinęli gatunek malarstwa rodzajowego przedstawiającego życie prostych ludzi w malowniczej włoskiej scenerii; scenom ze sztafażem religijnym również nadawali charakter scen rodzajowych; bohaterowie ich obrazów, przedstawiani w swobodnej malarskiej manierze, nie byli idealizowani). Podobny, co Matteo Ghidoni gatunek rodzajowego malarstwa uprawiali w Veneto również: Francesco Maffei, Sebastiano Mazzoni, Monsu Bernardo, jednakże ich maniera malarska, chociaż również swobodna i malownicza, nie była aż tak brawurowa w sposobie kładzenia farby, co styl omawianego tu malarza. Ghidoni przydomek dei Pitocchi uzyskał, bowiem najpewniej w związku ze stosowaną przez siebie, charakterystyczną manierą malarską - budowaniem bryły i modelunku światłocieniowego pospiesznymi, impastowymi plamami koloru.
Obraz ma charakter sceny rodzajowej, przedstawia rozdawanie jałmużny, jednakże być może nawiązuje do ewangelicznych czynów miłosierdzia (Mateusz, 25). Scena nie ilustruje jednak wiernie wszystkich wymienianych w Ewangelii miłosiernych uczynków. Ukazuje opiekę, jaką roztaczają nad biednymi wędrowcami mnisi przydrożnego kościoła. Religijny charakter tej sceny i jej ewangeliczny rodowód nie jest jednak jednoznaczny. Obraz można przypisać twórczości Matteo Ghidoniego, zwanego dei Pitocchi na podstawie porównania z innymi dziełami tego mistrza. Zakomponowany jest w typowym dla dei Pitocchi formacie - prostokąta zbliżonego do kwadratu. Również sposób usytuowania postaci i osadzenie ich w pejzażu przypomina inne kompozycje malarza. Postaci ukazane są równolegle do płaszczyzny obrazu w równomiernie rozłożonych grupach. Pejzaż jest umownie zaznaczony, przydrożna gospoda stoi na tle bardzo umownego krajobrazu z widocznym w oddaleniu pasmem gór. Podobny układ odnajdujemy w: Uczcie w pobliżu zamku z Pinacoteca Querini Stampalia z Wenecji, czy Uczcie na tle ruin z kolekcji Montesi w Padwie. Oprócz dyspozycji przestrzeni omawiany obraz wykazuje jeszcze inne cechy wskazujące na autorstwo Matteo Ghidoniego. Jest to przede wszystkim sposób kładzenia farby i rodzaj modelunku światłocieniowego. Dei Pitocchi malował pospiesznie, nerwowymi pociągnięciami pędzla, grubo, impastowo zaznaczając światła. W dużym stopniu wykorzystywał do budowania swych kompozycji czerwonobrązowy kolor bolusowego gruntu. To grunt nadawał ogólny ton obrazom i współtworzył cienie i półcienie, które były wzmacniane laserunkami. Stwarzało to kontrast pomiędzy grubo nakładanymi oświetlonymi partiami i gładkimi cieniami. Dei Pitocchi posiadał ponadto charakterystyczną manierę malowania postaci. Szaty mają gęste, rozwibrowane światłem układy fałd, a rysy twarzy są bardzo ogólnie zaznaczone. Ważną rolę w jego obrazach pełni światło, migotliwe, rozwibrowane, nakładane małymi, gęstymi plamkami, skontastowanymi z gładkimi cieniami. (por.: Przed burzą, kol. Antonio Lazzarin, Padwa; Scena w gospodzie, Pinacoteca dell`Accademia dei Concordii, Rovigo).