Wędrówki po internecie. Klasycy i paryżanie

Sławomir Bołdok

Lutowe aukcje, jak zwykle, zostały zdominowane przez malarstwo z przełomu XIX i XX w. oraz przez obrazy licznych artystów, wywodzących się z Polski, a osiadłych we Francji w okresie międzywojennym XX wieku. Natomiast za „ciekawostkę miesiąca” uznałbym karafkę z wytwórni Plewkiewicza w Warszawie. Jest to przedmiot seryjny, nie wyróżniający się niczym szczególnym ale istotny jest fakt, że w całej swej secesyjnej krasie pojawi się na aukcji w Brukseli w domu Horta 25 lutego z nr. 354 .Oswoiliśmy się już, że na naszych aukcjach licznie występują importy sztuki zdobniczej z Zachodu, gdzie tego typu przedmiotów jest nadmiar. Natomiast z rzadka polskie wyroby występują na aukcjach zagranicznych i stąd ten przedmiot przykuł moją uwagę. Cena karafki, szkło, srebro?, wys. 39 cm - 500/700 € jest porównywalna do cen w kraju.

Karafki, Wytwórnia Plewkiewicza w Warszawie

Jak na początek roku, po ilościowo „chudej” ofercie styczniowej luty okazał się dla kolekcjonerów nadspodziewanie łaskawy. Od początku miesiąca sypnęło całkiem niezłymi obrazami, zaczynam więc od Sotheby`ego, gdzie w Nowym Jorku 1 lutego na licytacji pod tytułem „Starzy mistrzowie i malarstwo XIX w.” oferowanych będzie kilka obrazów. Zaczynam od „Odpoczynku tancerki” z nr. 777 Adama Styki, którą będzie można kupić za 12/18.000 $, kolejne to: z nr. 781 Aleksandra Świeszewskiego „Alpejskie jezioro” z 1870 r., z rozległym widokiem na góry, za 15 /25.000 $, z nr. 783 Jana Chełmińskiego „Targowy dzień” z 1886 r. ukazujący ożywiony ruch pojazdów i przechodniów na ulicy miasteczka, za 10/50.000 $. Ta znaczna rozpiętość w estymacji zapewne bierze się stąd, że malownicza scena rodzajowa może, np. wśród polonusów amerykańskich, wzbudzać uczucie nostalgii za starym krajem, a tym samym przełożyć się na wzrost wylicytowanej kwoty. Jeszcze, w tym samym klimacie dawnej swojskości, utrzymane są dwa następnie obrazy - z nr 784 Bohdana Kleczyńskiego „Sanna” za 12/18.000 $ i z nr. 786 Michała G. Wywiórskiego „Koniec dnia” czyli wracający furką, o zachodzie słońca, myśliwy z psami, wyceniony na 7/10.000 $. 

Roman Opałka, Detal 143,362 - 185,085

Przełamię chronologię i rodzaj malarstwa by zostać przy Sothebym, u którego w Londynie 12 lutego na aukcji „Contemporary Art Evening” wystawiony zostanie z nr. 53 Romana Opałki „Detal 143,362 - 185,085”, tempera na pł., 196 x 135 cm, wyceniony na 300/400.000 GBP. Przy okazji sprzedaży pracy naszego „klasyka” konceptualizmu warto spojrzeć na pewne reguły albo fanaberie rynku sztuki. Regułą jest konieczność włożenia dużych pieniędzy w proceder lansowania twórczości danego artysty. Fanaberią marszandów lub szczęśliwym trafem jest uzyskanie trwałej pozycji na rynku bez wsparcia finansowego . W naszym przypadku tylko nieliczni nowocześni - Opałka, Abakanowicz, może Lebenstein lub Fangor - zajęli na światowym rynku na tyle znaczące miejsce, że ich dzieła od lat pojawiają się na aukcjach. Natomiast dużo młodsi -Sasnal i jego koledzy - kilka lat temu po pewnej euforii rynkowej, jakby zeszli z oczu. Nie widać ich prac u Phillipsa, ani w innych znaczących domach aukcyjnych, gdzie częściej promowani są Rosjanie czy Chińczycy . W tym przypadku, jak ulał pasują porzekadła, że - łaska pańska na pstrym koniu jeździ - i - aby Polak nie był mądry po szkodzie - winni nasi młodzi twórcy wziąć powyższe fakty pod rozwagę.

Wróćmy jednak do malarstwa częściej oglądanego na zagranicznych aukcjach. Obrazy olejne, akwarele i rysunki znacznej części „paryżan” z XX wieku nie wzbudzają zachwytu, gdyż ze znacznej liczby artystów, którzy przyjechali z Polski tylko nieliczni swoją sztuką wznieśli się ponad średni poziom. A do tego, jak pisałem, coraz trudniej o wyróżniający się „towar”. Świadectwem tego jest np. licytacja 1 lutego w Hotel Drouot, gdzie dom Brisonneau na aukcji „Rysunki i obrazy z XIX i XX w.” wystawi z nr. 38-40 trzy prace Roberta Pikielnego. Aż dziw, że prezentuje się uszkodzoną (zalaną ?) akwarelę „Konie”, która nawet za 80/100 € mało ma szans na sprzedanie, a inne prace mimo niskich cen - „Don Kichote i Sancho Pansa”, akw. za 120/180 €, rycina „Odpoczynek modelki” za 20/40 € też nie są atrakcją.

Alfred Aberdam, Pejzaż z postaciami

W lutym, może to kwestia przypadku, dużą liczbę obrazów malarzy z Polski,w większości pochodzenia żydowskiego, wystawią trzy domy aukcyjne w Izraelu. Będą to przeważnie dzieła artystów, którzy w okresie dwudziestolecia międzywojennego przebywali we Francji. Zainauguruje te aukcje 2 lutego firma Tiroche, gdzie odbędzie się druga część licytacji, zapoczątkowanej w styczniu. Oferowanych będzie 17 prac wśród których na uwagę zasługują: rzadki u Alfreda Aberdama „Pejzaż z postaciami”, z nr. 403 za 400/600 $; ekspresyjne „Łodzie” Zygmunta Schretera z nr. 487 za 800/1200 $; z nr. 455 Wojciecha Kossaka akwarelowe studium „Huzara na wielbłądzie” do panoramy „Bitwa pod Piramidami” w cenie 1000/1500 $; Leopolda Pilichowskiego „Żyd z tałesem” z nr. 674, za 600/800 $; Artura Markowicza „Żydzi studiujący Torę”, pastel namalowany w Krakowie, nr. 665, oszacowany na 700/100 $ oraz z nr. 693 „Akt kobiecy” mniej znanego u nas Macieja Lachura (1927 - 2008) za 300/400 $. Na tej aukcji, po raz pierwszy pojawi się para artystów o tym samym nazwisku - Konstanty i Andrzej Szewczenko. Starszy Konstanty reprezentowany będzie wizerunkiem „Chasyda”, nr 673 z ceną 1000/1500 $, a młodszy Andrzej, ur. w 1963 r. kontynuuje styl poprzednika w parze małych obrazów „Rabini”, ol, z nr. 676 cenionych na 700/900 $. 

Konstanty Szewczenko, Chasyd

Andrzej Szewczenko, Rabini

Mojżesz Kislin g, Głowa dziewczyny w kwiatach, 1939 Henryk Hayden, Martwa natura z mandoliną, 1921

W drugim domu - Montefiore - 6 lutego do sprzedania będą dwa obrazy w jednakowej cenie 3/4000 $ - z nr. 221 Henryka Haydena „Róże w wazonie” i z nr. 236 Henryka Epsteina „Akt”.

Natomiast trzeci dom Matsart, na aukcji w Tel Avivie pt. „Impresjoniści i sztuka nowoczesna” wystawi w dniu 19 lutego obrazy bardziej cenionych malarzy. Będą to 4 prace Mojżesza Kislinga z nr. 80 - 83: „Mimozy” z 1944 r. cenione na 450/500.000 $; „Anemony i mimozy” z 1930 r. za 90/120.000 $; „Margeritki w wazonie” z 1930 r. za 45/55.000 $ i „Głowa dziewczyny w kwiatach” z 1939 r. za 75/90.000 $. Z fotografii widać, że są to obrazy eleganckie, pasujące do salonu paryskiego mieszczanina i pod tym kątem malowane. A ponieważ gusty mają długi żywot to i dzisiaj się podobają i są cenione. Tak sobie myślę, że na ich popularność wpływa również fakt że wyróżniają się, wśród zalewu aktualnych dziwności, tym iż widać na nich kwiaty, jakie każdy zna i do tego schludnie i precyzyjnie warsztatowo namalowane. Kolejne dzieła to: z nr. 99 Henryka Haydena „Martwa natura z mandoliną z 1921 r.” oszacowana na 120/180.000 $ i tegoż autora, w niższej cenie - 6/8.000 $ „Kwiaty w wazonie” z nr. 160; Jana Peszke z nr. 155 „Pejzaż z morzem” za 8/12.000 $ i „Pejzaż jesienny” za 4/6.000 $, z nr. 157; Mela Muter też ma dwa obrazy - z nr. 159 i 162 - „Pejzaż nadrzeczny” za 5/7.000 $ oraz „Most St. Michele w Paryżu” z lat 30-tych z estymacją 28/35.000 $. 

Wracamy do Europy, gdzie 5 lutego u Bonhamsa w Londynie wystawiony zostanie z nr. 14 „Akordeonista” Eugeniusza Zaka za 31/ 43.000 €.

Eugeniusz Zak, Akordeonista

Dwa dni później, 7 lutego w Wiedniu, w Dorotheum pojawi się kilka dawniejszych obrazów na aukcji „Malarstwo i akwarele z XIX w.”. Austriacy nadal mają sentyment do obywateli niegdysiejszego cesarstwa i często eksponują i sprzedają malarzy z Galicji. Licytowani będą artyści z kręgu szkoły monachijskiej, część z nich była związana ze Lwowem. Po raz wtóry, w lutym, pojawi się pejzaż alpejski z nr. 63 Aleksandra Świeszewskiego „Odpoczynek koło Alm”, malutki olej na tekturce za 1500/2000 €; z nr 114 Tadeusza Rybkowskiego „Hucułka na koniu” z 1881 r., też niewielki obrazek na deseczce w cenie pracy Świeszewskiego; nr 115 to Mieczysława Korwina Piotrowskiego „Pejzaż zimowy” za 3500/4000 €; a z nr. 118 inny Piotrowski - Antoni reprezentowany będzie rzewną sceną „Pożegnanie kozaka z dziewczyną”, tech. mieszana za 1800/2000 €. Zabawny obrazek Leopolda Loefflera przedstawiający „Chłopca łapiącego muchę” z 1858 r. z nr 122 wyceniono na 4/5.000 €, Juliana Fałata olejny „Pejzaż zimowy z sarenkam”, nr 123, ma cenę 4/6.000 €, a duży antyczny temat „Trzy dziewczyny w pejzażu” w wykonaniu naśladowcy Henryka Siemiradzkiego, z nr 142, wyceniono na 5/6.000 €. W tym samym wiedeńskim domu 19 lutego na aukcji „Nowoczesna i współczesna sztuka” oferowany będzie z nr. 13 obraz Jerzego Kossaka „Dwaj przyjaciele” z 1915 r. za 1000/1500 €.

Maria Ewa Łunkiewicz-Rogoyska "Mewa", Kompozycja abstrakcyjna, 1958

8 lutego u Adera w Paryżu na aukcji obrazów nowoczesnych wystawiona zostanie z nr. 400 „Kompozycja abstrakcyjna” z 1958 r. tzw. „Mewy” czyli Marii Ewy Łunkiewicz-Rogoyskiej za 300/400 €. Moim zdaniem artystka warszawska należąca do przedwojennej awangardy, bywała w Paryżu, gdzie obracała się w kręgu „Cercle et Carre”, Le Corbusiera i inn., której większość prac zginęła w powstaniu 1944 r., została potraktowana przez paryskiego marszanda niesprawiedliwie. Jej delikatne zgeometryzowane pejzaże czy abstrakcje zasługują na lepszą wycenę. Na tej samej aukcji kolejny obraz Jana Peszke, z nr 419, „Martwa natura z koszykiem owoców i kwiatami w wazonie” również wyceniono bardzo skromnie, na 600/800 €. Wygląda mi na to, że na skutek kryzysu rynek paryski ma mniej klienteli i niskimi cenami chce ją przyciągnąć.

Ten sam sposób niskiej wyceny stosuje Tajan, który 12 lutego na aukcji sztuki nowoczesnej wystawi z nr. 13 Józefa Pankiewicza „Drogę z drzewami”, ol. z lat trzydziestych za 4/6.000 €; aż 4 obrazy Rajmunda Kanelby - dwie sceny rodzajowe z nr. 35 i 36 - „Targ rybny” w cenie 600/800 € i „Targ na ptaki” za 1000/1500 € oraz dwa portrety „milusińskich” dziewczynek w jednakowej cenie 600/1000 € - z nr. 99 Wendy Vanderbilt i z nr. 100 Nancy Jeane Marie Willonghby de Eresby. Dodatkiem do tych bankiersko-arystokratycznych portrecików będzie z nr. 175 kredkowa „Postać”, praca Nikifora za 200/300 €.

Pewną innowacją w Wędrówkach będą plakaty polskich artystów, które pojawiły się na aukcjach. Dom Camard na aukcji 18 lutego w Hotel Drouot będzie oferował z nr. 185 plakat Władysława Teodora Bendy, malarza i ilustratora, bratanka Heleny Modrzejewskiej, który po studiach w krakowskiej SSP wyjechał z kraju i mieszkał w USA, gdzie zmarł w 1948 r. W czasie I wojny światowej wykonał patriotyczny plakat, prawdopodobnie w USA, wzywający do wstępowania do Armii Polskiej we Francji. Trudno ustalić czy wykonano go w technice litografii czy offsetu i w jakich ilościach, ale jest to niewątpliwie atrakcyjny obiekt dla polskich kolekcjonerów plakatu. Jego cena szacunkowa to 180/200 €. Drugi plakat z nr. 232 autorstwa Romana Cieślewicza „ZSRR - USA” z 1968 r., offset, dotyczy wyścigu w sferze kosmicznej jaki się toczył między dwoma mocarstwami. Ten plakat, z uwagi na nazwisko autora oraz treść bliższą współczesnym kolekcjonerom wyceniono wyżej, na 350 / 400 €.

Władysław Teodor Benda

Roman Cieślewicz

Zamyka bieżący przegląd rynku aukcja w domu Horta w Brukseli, zaplanowana na 25 lutego. O karafce Plewkiewicza pisałem na wstępie. Drugim obiektem na tej aukcji, z nr. 217 będzie Włodzimierza Terlikowskiego „Portret Berberyjki” z 1931 r. oszacowany na 3/4.000 €. Pozostaje mi tylko pozdrowić czytelników, co czynię.