Muzeum mieści się przy Starym Rynku, zajmując trzy kamieniczki, zrekonstruowane w latach 1948-1955; jako oddział, wówczas Muzeum Wielkopolskiego, rozpoczęło działalność w 1949 r. Wielką Wystawą Instrumentów Muzycznych, połączoną z Wystawą Pamiątek Chopinowskich w 100-lecie śmierci artysty.
W muzeum znajduje się centralny zbiór instrumentów muzycznych pochodzących niemal ze wszystkich zakątków świata, a jednocześnie jedna z najpoważniejszych tego typu kolekcji w Europie - instrumenty profesjonalne, wśród których znajdują się arcydzieła polskiej i włoskiej sztuki lutniczej pochodzące z XVI-XVIII w., pozytywy szkatulne z XVI i XVII w., kolekcja harf z XVIII i XIX w., zbiór fortepianów firm polskich i europejskich z XVIII, XIX i XX w., unikatowy chór puzonów z XVIII w., duży zespół instrumentów blaszanych polskich budowniczych z XIX i XX w., oraz liczna grupa mechanizmów grających.
Europejskie instrumenty muzyczne najliczniej reprezentowane są przez kraje Europy południowej - Węgry, Bułgarię, Rumunię, Hercegowinę i Bośnię; polskie instrumenty reprezentują różnorodne typy i formy regionalne - jest to niemal kompletne instrumentarium z terenu Wielkopolski, Beskidów, Podhala, Mazowsza i Małopolski oraz rekonstrukcje zapomnianych już instrumentów i znalezisk archeologicznych; instrumenty muzyczne krajów pozaeuropejskich: z Indii, Tybetu, Chin, Japonii, Wietnamu oraz Korei Północnej i Południowej o charakterystycznych kształtach oraz bogatej symbolice, związane są z kultem religijnym i mitologią; z kontynentu amerykańskiego - instrumenty używane współcześnie przez plemiona Irokezów, Apaczów, Cree, m.in. bardzo cenne obrzędowe instrumenty meksykańskie ayacachtli, pochodzące z epoki prekolumbijskiej; z Australii instrumenty Aborygenów, których interesujące zdobnictwo nawiązuje do najstarszych form rodzimej sztuki tego kontynentu; z Afryki instrumenty perkusyjne z najsłynniejszym tam-tamem; z krajów arabskich Afryki Północnej m.in. zestaw piszczałek "arghul", harfa z trzciny oraz pięknie rzeźbiony róg z kości słoniowej.