Historia Muzeum Kaszubskiego związana jest z osobą jego twórcy i pierwszego kustosza Franciszka Tredera oraz jego pasją kolekcjonerską i naukowo-badawczą. Ten wielce zasłużony Syn Ziemi Kaszubskiej urodził się w 1903 r. w Łączyńskiej Hucie k. Kartuz, a zmarł w 1980 r. w Gdyni. Już od młodych lat brał Treder udział w życiu społecznym i kulturalnym Regionu. Jako słuchacz Seminarium Nauczycielskiego pisał wiersze kaszubskie i polskie, czym żywo interesował się znany działacz, pisarz kaszubski i twórca herbu miasta Kartuz dr Aleksander Majkowski. Przez szereg następnych lat młody Treder pozostawał pod jego wpływem i pod jego to namową rozpoczął gromadzenie zabytków kultury materialnej i sztuki ludowej Kaszub. Realizacja w końcu lat dwudziestych wcześniejszych zamierzeń wykazała, że idea w samej rzeczy była trafna i pożyteczna. Był to bowiem okres, w którym zabytki kultury materialnej i duchowej były osiągalne ze względu na długowiekowe kultywowanie przez Kaszubów własnych tradycji narodowościowych. W 1932 r, w rodzinnym Borzestowie zorganizował Treder pierwszą wystawę zebranych przez siebie zabytków, która cieszyła się ogromnym powodzeniem wśród ludzi nauki. Oni to doceniając zasługi Tredera nazwali go później "Faustem Kaszubskim". Krótko przed wybuchem drugiej wojny światowej władze powiatowe w Kartuzach dyskutowały o utworzeniu w mieście Muzeum Kaszubskiego. 29 października 1938 r. dodatek regionalny "Gazety Kartuskiej" "Kaszuby" nr 10 redaktora Stanisława Bielińskiego opublikował artykuł dyskusyjny "O Muzeum Kaszubskie w Kartuzach", w którym czytamy: "... Niechże więc powiększa się grono osób, owianych duchem ratującym skarby ginących form kultury ludowej, a zarazem duchem twórczym, budzącym w dzisiejszych warunkach stokroć korzystniejszych nowe zdobycze kultury rodzimej, mające ukwiecić i upiększyć naszą szarą, codzienną walkę o byt. Atmosfera dla takiej pracy wydaje się być szczególnie w Kartuzach bardzo korzystna. Nasz dodatek regionalny "Kaszuby" umożliwia przeprowadzenie odpowiedniej wymiany zdań i propagandy. Z drugiej strony ruch turystyczny do Kaszubskiej Szwajcarii, stale się wzmagający, tworzy konieczne i stale się rozrastające pole zbytu. Potrzebne jest jednakże jeszcze dla możliwie skutecznej i trwałej działalności takiej pewne ognisko, skupiające te wszystkie wysiłki ratownicze i twórcze. Tym ogniskiem stać się powinno jak najprędzej Muzeum Kaszubskie w Kartuzach, dla którego rozwoju jest tu i potrzeba rzeczywista i klimat odpowiedni naturalny i duchowy. Zagadnienie konieczności powstania takiego muzeum poruszano już kilkakrotnie. Poruszano je m. in. kilka lat temu na zjeździe delegatów Związku Muzeów w Polsce. Stwierdzono wtenczas, że powinno ono powstać w centrum kaszubszczyzny, sięgającej od Chojnic, aż po wybrzeże morza naszego. Takim centrum nie tylko geograficznym, ale zarazem centrum kaszubskiego ruchu kulturalnego i turystycznego są bezsprzecznie Kartuzy...". W konkluzji "Kaszuby" pisały: `... Dotąd, jak widać o siedzibę Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach 'walczą', że się tak wyrazimy, ludzie spoza regionu kartuskiego. Czas najwyższy, żebyśmy i my sami w sprawie tej zabrali głos. Do sprawy tej wrócimy jeszcze w następnym numerze "Kaszub", ale dziś już wzywamy nasze czynniki samorządowe i społeczne, żeby jak najprędzej sprawie tej poświęciły swoją uwagę, swe wpływy i swe środki, żeby jak najprędzej doszło do realizacji tego planu...". W następnym numerze "Kaszub" były starosta powiatu kartuskiego Leon Kowalski pisał o własnej wizji Muzeum Kaszubskiego konkludując: "... Niechże więc powstanie to muzeum regionalne i niech zsumowane w nim uczucia, przywiązania i tradycje regionu kaszubskiego przekazuje z pokolenia na pokolenie jako cząstkę wspólnej, coraz głębszej kultury polskiej...". W efekcie prowadzonej dyskusji władze miasta przydzieliły Trederowi i jego eksponatom budynek przy ulicy Jeziornej w Kartuzach z przeznaczeniem na potrzeby Muzeum. Wybuch drugiej wojny światowej udaremnił jednak te plany i budynek przejęła Obrona Narodowa. Część zbiorów Tredera przejęło Muzeum Etnograficzne w Toruniu, a pozostałość przetrwała w Borzestowie. Po powrocie z prac przymusowych w Rzeszy niestrudzony zbieracz zabrał się ponownie do pozyskiwania eksponatów. Z pomocą Trederowi pośpieszyli działacze w osobach siostry dr A. Majkowskiego Franciszki Majkowskiej, mecenasa Wiktora Hirscha, dr Henryka Kotowskiego, Roberta Komkowskiego, Aleksandra Arendta, Feliksa Marszałkowskiego (sekretarza dr Majkowskiego), którzy w 1947 r. utworzyli Towarzystwo Miłośników Muzeum Kaszubskiego im. dr Aleksandra Majkowskiego w Kartuzach. Z inicjatywy i usilnych starań Towarzystwa Urząd Ziemski w Kartuzach przydzielił Muzeum Kaszubskiemu budynek poniemiecki opuszczony przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. W nim to do dziś mieści się Muzeum Kaszubskie. Oficjalne otwarcie Muzeum Kaszubskiego nastąpiło w dniu 1 maja 1947 roku. Zwiedzającym udostępniono eksponaty etnograficzne i archeologiczne. W 1949 r. zorganizowana została pierwsza wystawa sztuki ludowej Kaszub. Z dniem 01 stycznia 1950 r. Muzeum Kaszubskie zostało upaństwowione, a Towarzystwo zlikwidowane. Treder został mianowany kierownikiem i pracownikiem merytorycznym Muzeum. Z okazji XXX-lecia działalności w 1979 r. Muzeum zostało odznaczone medalem "Zasłużonym Ziemi Gdańskiej". Natomiast jego założyciel otrzymał w roku następnym najwyższe wyróżnienie Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Gdańsku Medal "Stolema" za "zorganizowanie Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach i długoletnie gromadzenie eksponatów etnograficznych". Dodać należy także i fakt, że Treder był twórcą Wytwórni Pomocy Naukowych w Kartuzach, Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego "Cepelia" w Kartuzach oraz współzałożycielem kartuskiego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Dla turystów i mieszkańców Kaszub stał się człowiekiem-legendą, gawędziarzem i badaczem kaszubszczyzny.

W 1998 r. Muzeum Kaszubskie zostało laureatem medalu Antoniego Abrahama "Srebrna Tabakierka Abrahama" i Medalu 75-lecia Kartuz. W 1999 r. Muzeum Kaszubskie uhonorowane zostało dyplomem zasłużony dla Kartuz przez Towarzystwo Miłośników Kartuz.
Z dniem 22.02.2000 Agencja Turystyczna została zlikwidowana a jej majątek został przekazany Muzeum Kaszubskiemu z przeznaczeniem na informację turystyczną, która działa w strukturze muzeum.
W 2001 r. Muzeum przyznano Medal Międzynarodowych Targów Łódzkich.
Ze względu na wysoki poziom pracy merytorycznej oraz znaczenie zbiorów z dniem 25 stycznia 2001 r. Muzeum Kaszubskie im. F.Tredera w Kartuzach decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów.
wstecz