Slogany i znaki - wystawa polskiego plakatu w Paryżu

W Muzeum historii współczesnej usytuowanym w Hôtel National des Invalides w Paryżu otwarta jest od 9 września przekrojowa wystawa plakatu polskiego. Ekspozycja zatytułowana Des Slogans et des Signes (Slogany i znaki), została zorganizowana przy współpracy z Muzeum Plakatu w Wilanowie oraz pomocy Instytutu Polskiego w Paryżu. Komisarzami wystawy są : Jean-Claude Famulicki, pracujący w BDIC w Paryżu oraz Maria Kurpik, dyrektorka Muzeum Plakatu w Wilanowie. 
Pokaz przewidziany początkowo na rok 2004 (Sezon Polski we Francji „Nova Polska”), z przyczyn niezależnych od organizatorów zmuszony był odbyć się z rocznym poślizgiem. I chciałoby się powiedzieć: tym lepiej dla całości pokazu! W roku poprzednim potencjalni widzowie „polskich wydarzeń” bardzo szybko zmęczyli się wielką ilością drobnych, bardzo często niewiele znaczących imprez i istniało ryzyko, że wystawa pomimo poważnych walorów merytorycznych ściągnie mniejsze zainteresowanie widzów, niż to, na które rzeczywiście zasługuje.
Rok później to niebezpieczeństwo zostało definitywnie zażegnane. Po 2004 roku pozostało pewne uwrażliwienie na tematykę polską i właściwie należy powiedzieć, że wystawa odbywa się w odpowiednim momencie i korzysta z zainteresowania, które zostało w ubiegłym roku rozbudzone. Gdyż ekspozycja cieszy się powodzeniem, a liczne media francuskie zamieściły bardzo pozytywne relacje na jej temat. Oczywiście główną przyczyną jest niezależna od kontekstu wartość merytoryczna pokazu.

Na wystawie zostało zaprezentowanych 160 plakatów z okresu 1945-2004, często są to afisze kwalifikowane jako rzadkie bądź unikatowe. W większości pochodzą ze zbiorów BDIC czyli Międzynarodowej Biblioteki Dokumentacji Współczesnej w Paryżu, niektóre plakaty zostały wypożyczone z Biblioteki Fournay w Paryżu oraz około trzydzieści obiektów przyjechało na wystawę z Muzeum Plakatu w Wilanowie. Ponadto francuski komisarz wystawy Jean-Claude Famulicki przygotował projekcję wideo, w której zaprezentowano w sposób chronologiczny dodatkowych 200 afiszy. Pokaz ten ma zdecydowany charakter dokumentacyjny, a jego zadaniem jest przedstawienie francuskiej publiczności graficznych osiągnięć polskiego plakatu na przestrzeni sześćdziesięciu lat. Historia plakatu polskiego jest nierozerwalnie związana z historią Polski i odzwierciedla jej kolejne „piruety” czyli wydarzenia polityczno-społeczne, które bezpośrednio inspirowały treść i symbole, które odnajdujemy w plakatach bądź zostały umiejętnie przez twórców zakodowane.

Pierwsze powojenne plakaty w naturalny sposób przekazują treści polityczne, które w okresie socrealizmu przybrały szczególnie propagandowy charakter. Wraz z „odwilżą” pojawiło się rozluźnienie ideologiczne, które pozwoliło grafikom we wzmożony sposób skoncentrowanie się na treściach kulturalnych projektowanych plakatów. Powstanie w 1980 roku Solidarności i napięta sytuacja społeczna spowodowały ponowne wzmożone zainteresowanie się tematyką polityczną, często związane z funkcjonowaniem „drugiego obiegu” oraz anonimowością projektów. Tu polityka staje się często elementem inteligentnie zakamuflowanej ironii bądź zdecydowanego protestu tak jak w przypadku niepozornej wielkości, ale o jakże silnej wymowie plakatu Solidarności przygotowanego na 1 Maja 1983 roku, przedstawiającego robotnika (zapożyczonego z powszechnie znanego plakatu Zakrzewskiego „My z Partią”) odgrażającego się w zdecydowanym geście tej samej partii... Na wystawie w Paryżu, jakby dla podkreślenia skomplikowanej relacji pomiędzy historią oficjalną a jej społeczną recepcją wśród polskiego społeczeństwa - te dwa plakaty zostały zaprezentowane obok siebie. Takich w gruncie rzeczy pedagogicznych zestawień w pokazie można znaleźć zdecydowanie więcej. Są one w kontekście danej wystawy, która skierowana jest do widza niekoniecznie dobrze rozumiejącego meandry polskiej przeszłości politycznej niezwykle cenne. Pomagają zrozumieć świat tak mało dostępny dla osób, które nigdy nie zetknęły się z jego specyfiką. W całym pokazie, który stanowi sam w sobie oryginalny świat, motywy kulturalne czyli plakaty reklamujące filmy, operę, festiwale muzyczne, teatralne i filmowe sytematycznie przeplataja się z motywami pozornego lub autentycznego społecznego zaangażowania. Dokładnie tak jak napisał o tym Krzysztof Pomian : „plakat... jest nosicielem złożonych znaczeń: politycznych, społecznych, ekonomicznych, kulturowych społeczeństwa, które wydało go na świat”.

Wystawie towarzyszy znakomicie przygotowany katalog, wydany wspólnie przez francuskie wydawnictwo La Découverte, BDIC w Paryżu oraz Muzeum Plakatu w Wilanowie. Opublikowane w nim zostały teksty kuratorów wystawy, czyli Marii Kurpik i Jean-Claude’a Famulicki, ponadto Krzysztofa Pomiana, Andrzeja Turowskiego, Daniela Beauvois oraz autorska wypowiedź Jana Lenicy.

Widzowie francuscy zdecydowanie dobrze odbierają wystawę, odczuwając fascynację faktem, że prezentowane plakaty wielokrotnie były wykonane przy użyciu bardzo skromnych środków technicznych, a rezultat artystyczny jest bardzo interesujący, absolutnie niczym nie ustępujący poziomowi współczesnej produkcji reklamowej przygotowanej z wykorzystaniem najnowocześniejszych programów graficznych i skomplikowanych technologii. Siłą polskiego plakatu jest jego lapidarność skojarzeń oraz inteligencja koncepcji.
Zostały zaprezentowane plakaty wszystkich polskich twórców, którzy zdobyli renomę na arenie międzynarodowej sztuki, wystarczy wymienic nazwiska zmarłego niedawno Henryka Tomaszewskiego, Jana Lenicy, Romana Cieślewicza, Tadeusza Trepkowskiego, Waldemara Świerzego, Jana Młodożeńca, Franciszka Starowieyskiego, Andrzeja Pągowskiego, Jana Sawki, Eugeniusza Get-Stankowskiego czy Stasysa Eidrigeviciusa. Wśród twórców młodego pokolenia, szczególną uwagę należy zwrócić na Michała Batorego, zamieszkałego we Francji 
od roku 1987. Ten wybitny grafik zdołał osiagnąć duże uznanie współpracując między innymi z Centrum Pompidou, IRCAM oraz Théâtre Chaillot w Paryżu. W październiku zostanie otwarta jego wystawa monograficzna w Muzem Plakatu w Wilanowie.

W czasie trwania wystawy Des Slogans et des Signes przewidziane są projekcje filmu Andrzeja Wajdy Człowiek z marmuru, koncert muzyki współczesnej (utwory Szymanowskiego, Lutosławskiego i Pendereckiego) oraz spotkanie przy „okrągłym stole”, które odbędzie się 27 października w Audytorium Muzeum Armii w Paryżu. Do udziału w dyskusji zostali zaproszeni : Philippe Apeloig, grafik, dyrektor artystyczny Muzeum Luwr, wspomniany wyżej Michał Batory, Daniel Beauvois, francuski historyk specjalizujący się w historii Polski i Ukrainy, Krzysztof Pomian, powszechnie znany filozof i historyk oraz Andrzej Turowski, polski historyk sztuki pracujący na uniwersytecie w Dijon.