Jerzy Kujawski - wystawa malarstwa w Galerii Fizek

Wystawę prac Jerzego Kujawskiego prezentuje poznańska Galeria Fizek. Odnalezienie we Francji, do której wyjechał na stałe w 1945 roku, spuścizny artystycznej po zapomnianym w Polsce twórcy pozwala przywrócić jego malarstwo polskiej historii sztuki. Wystawa jest także okazją do ponownego odkrycia związków łączących polskich artystów z międzynarodowym modernizmem. Jerzy Kujawski był artystą współtworzącym europejską awangardę drugiej połowy XX wieku. Poznańska wystawa pt. "Pornografia Metafizyczna" prezentuje twórczość artysty z lat 1962 - 1970. Wystawie towarzyszy katalog opatrzony tekstem prof. Andrzeja Turowskiego.

"Twórczość Jerzego Kujawskiego wywodzi się z tradycji surrealistycznej i w niej znajduje swoje ideowe oraz artystyczne uzasadnienie. Niezależnie od takiej, czy innej formy obrazowania surrealizm opierał się na przekonaniu, iż sztuka jest sferą wolnej i niczym nie skrępowanej kreacji docierającej do najgłębszych zakątków ludzkiej jaźni, z której wydobywa niespodziewane („inattendu”) obrazy. Surrealiści żywili się cudownością („merveilleux”) świata marzenia sennego i spontanicznej wyobraźni naruszającej utrwalone schematy myślenia, łamiącej artystyczne przyzwyczajenia, gwałcącej społeczne tabu, odkrywającej nieznane obszary tożsamości. Antropologiczny wymiar surrealizmu związany był z pojęciem doświadczenia wewnętrznego i metafizyką przekroczenia. Do pierwszego jak mawiał George Bataille należą wszelkiego rodzaju „stany ekstazy, zachwytu, dogłębnie przeżytych wzruszeń”, zaś do drugiej zgodnie z przekonaniami Michel Foucault przynależał cały obszar „miłości i śmierci” owej niemej sfery, która może stać się „gwałtownym zarodkiem w nocy ciała i uobecnić nieobecność”. Estetyka transgresji, bo o nią surrealistom zawsze chodziło, przekraczała granice docierając do nieprzekraczalnego i była zarazem metafizyczną grą, która całość myślenia o sztuce i życiu „umieszcza w niepewności, w natychmiast obalanych pewnikach, gdzie myśl wikła się szybko, kiedy próbuje je uchwycić”. Na obrazach dialektycznych surrealistów wykształciła się dzisiejsza myśl krytyczna, która nie chce orzekać ostatecznie o rzeczywistości i jest szczególnie wyczulona na pozory i stereotypy, a także zamknięte w ich ramach cielesne identyfikacje i uzasadnione naturalnym źródłem konserwatywne ideologie. (...)

Pornografia metafizyczna, tytuł wystawy Jerzego Kujawskiego, jest grą słów z metafizyką pornograficzną, określeniem używanym przez artystę na swoją sztukę z końca lat 60 i niemal całych lat 70. a w szczególności dużą serię przedstawień zdeformowanych aktów kobiecych, bezładnie rozrzuconych ludzkich organów, wyrazistych scen erotycznych i stylizowanych zbliżeń seksualnych. Jeżeli w pornografii dokonuje się materializacja erotyki a w metafizyce duchowa sublimacja seksualnego ciała, to sztuka Kujawskiego podważa oba bieguny czyniąc pornograficzne ciało przeźroczystym dla seksu a metafizykę konkretyzując erotyczną linią waginy. W tym sensie w sztuce Kujawskiego seksualności nie da się oddzielić od metafizyki a oba sposoby wyrażania ciała tracą swe bezwzględne i ostateczne znaczenie „trzymając się na granicy, na obrzeżu, którego nic nie domyka”. (...)

W cielesnej anatomii Kujawskiego mamy dwa rodzaje ciał. Pierwsze to ciała kalkowane, drugie sfragementaryzowane. Modelki wybierał z ilustrowanej prasy. Nasączał fotografię miksturą, odbijał i wprasowywał w papier lub tkaninę. Była to technika zmysłowego nacisku. Chodziło równie dobrze o uwodząco uśmiechniętą twarz, uciekający spod chustki kosmyk włosów, odsłonięte udo pod skąpą bielizną, co dotyk matowego naskórka, soczystość wymalowanych warg, ciepło fałdy piersi. W kalkowanych figurach krył się stereotypowy nadrealizm prowokujący bulwarową poetyką i gazetową sztucznością. Ciała były wtopione w materię tła lub z niej się wyłaniały, oddalone bytowały w swoich przestrzeniach, przysłonięte lekkim woalem barwnego powietrza, traciły rysy prowokując wyobraźnię przybraną pozą, nęciły voyeurystę, który na nie spoglądał. 
Ciała sfragementaryzowane, to rysowane czarnym ołówkiem lub kolorowym pastelem, torsy kobiet, rozłożyste biodra, ciężkie uda, wysmukłe nogi, drobne stopy, maleńkie głowy, duże brzuchy z wklęśnięciem pępka, okrągłe pośladki przedzielone szparą, wzgórki łonowe otoczone włosami. Kujawski stosował tu technikę erotycznego cięcia. Dominowała rozczłonkowująca inscenizacja ciała zmysłowego, kreacja seksualnych fantazmatów skupionych na szczególe, obsesje dezintegrującej nieświadomości. Organiczne formy i niepełne figury kształtowane były odcinającym się wyraziście od tła ostrym zarysem na czarnych lub białych papierach nalepianych na płótno. Miękkie zaokrąglenia brył i topografię powierzchni uzyskiwał artysta techniką frotażu pocierając grafitem papier położony na płótnie lub po prostu rozmazując w niektórych miejscach linię lub znowu cieniując wypukłości i wklęsłości wiązkami kresek. Tym razem wyobraźnię syciła wyraźnie sensualna linia rysunku a sublimowała pożądanie kompozycja przybierająca prowokacyjnie dekoracyjny charakter."

Fragmenty tekstu prof. Andrzeja Turowskiego "Metafizyka pornograficzna Jerzego Kujawskiego" z katalogu wystawy w Galerii Fizek.